امر اخلاقی و حق

حق یکی از مهم ترین ادعاهای بنیادین هنجاری است که نقشی محوری در تحولات چند صد ساله اخیر در حیات فردی و جمعی آدمیان در سراسر جهان ایفا کرده است. این مفهوم و نهاد، همانند هر مفهوم و نهاد هنجاری، نیازمند موجه سازی است. با این حال، موجه سازی حق، به سبب چیستی خاص آن، بسیار دشوار می نماید. آیا حق بر بنیاد اخلاق بنا می شود؟ برای پاسخ دادن به این پرسش، نخست باید از چیستی امر اخلاقی و نیز چیستی حق پرسید. پرسش از چیستی آن دو، به ویژه اخلاق، ناگزیر بحث را به وجوه مشترک و تمایزبخش آنها از دیگر حوزه های مشابه سوق می دهد. نقطه تمرکز این نوشتار اما بر ابعاد متمایزکننده امر اخلاقی و حق است. پس از معرفی وجوه ممیز «امر اخلاقی» و «حق»، رابطه منطقی میان این دو را در زمینه موجه سازی یا دفاع نظری از حق تحلیل و ارزیابی خواهیم کرد. این تحلیل و ارزیابی زمینه شناخت و به کار گیری دقیق تر مفاهیم یادشده را فراهم خواهد آورد.