آزمون بالینی کوتاه (Mini-Clinical Examination): یک تجربه آموزشی موفق برای واحدهای عملی دندانپزشکی

در دوره تحصیلی دندانپزشکی عمومی، واحدهای تئوری و عملی متعددی مشخص شده است که دانشجویان باید موفق به گذراندن این واحدها در مدت زمان مشخص شوند. ارزشیابی، یک بخش مهم در آموزش پزشکی است که پیشرفت دانشجو را در ارتباط با هدف های از پیش تعیین شده بررسی می کند. برخی از روش های ارزشیابی بر اساس اطلاعات پایه دانشجو و به صورت کتبی و شفاهی هستند و برخی بر اساس مهارت های دانشجو طراحی می شوند(1و2). با توجه به روش برگزاری واحدهای تئوری و شیوه برگزاری آزمون های مربوط به آنها، تقسیم نمره مشخص و در چارچوب است، اما در واحدهای عملی، روش نمره دهی معمولا چارچوب مشخصی نداشته و گاهی به صورت ناعادلانه نمره دهی انجام و منجر به اعتراض دانشجویان می شود. برای کاهش این بی عدالتی، روش های مختلف برای برگزاری کلاس های عملی و اختصاص نمره به امور مشخص در کوریکولوم وجود دارد. از این روش ها می توان به OSCE (objective structural clinical examination)، (Direct Observation of Procedural Skills) DOPS و Mini-CEX (Mini-Clinical Evaluation Exercise) اشاره کرد(3و4). نتایج یک مرور نظام مند حاکی از تایید و اهمیت آزمون Mini-CEX و تاثیر این روش در بهبود وضعیت درسی بوده است(1). در مطالعه ای که بر روی دانشجویان پزشکی انجام شد دانشجویان در دو آزمون Mini-CEX شرکت کردند و در طول دوره بیمارستانی پیشرفت معناداری در بین کارورزان بخش اورژانس مشاهده شد(6).
گروه بیماری های دهان، فک و صورت دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی گلستان، برای اولین بار از Mini-CEX برای ارزشیابی عملکرد دانشجویان استفاده می کند. این گروه، اولین بخشی است که بیمار به آن مراجعه می کند و دانشجویان به ثبت تاریخچه پزشکی و دندانپزشکی، معاینه بیمار، غربالگری و تکمیل پرونده می پردازند. در گذشته لاگ بوک تنها ابزار ثبت تکالیف و ارزشیابی دانشجویان بود، اما در حال حاضر به مدت چهار ترم است که روش Mini-CEX اجرا می شود. در هر ترم 26 تا30 دانشجو واحد مربوط را گذرانده اند. هر آزمون گر بر عملکرد یک دانشجو نظارت می کند که این عملکردها شامل هدایت بیمار، برخورد با بیمار، گرفتن تاریخچه پزشکی، اصول کنترل عفونت، معاینه داخل دهانی و خارج دهانی، طرح درمان و تجویز گرافی های مورد نیاز هستند و سپس در چک لیستی که بر اساس کوریکولوم تنظیم شده، به هر عملکرد دانشجو از 0- 9 نمره می دهد و مجموع نمره در آن جلسه ثبت می شود. در انتهای چک لیست ایرادات دانشجو نوشته شده و آخر هر جلسه برای او بازگو می شود تا نقاط ضعف و دلایل کاهش نمره مشخص شود و دانشجو به مرور عملکرد خود را ارتقا بخشد. در طول ترم تحصیلی هر دانشجو باید 2 تا 4 جلسه را با یک آزمون گر بگذراند(3و5). در آخرین قسمت چک لیست، نظر سنجی از دانشجو و اساتید درباره رضایت مندی از روش برگزاری کلاس عملی وجود دارد که در بررسی ها مشخص شد اکثر دانشجویان این روش را به روش های معمول گذراندن واحدهای عملی که در سایر بخش ها اجرا می شود، ترجیح می دهند و اعتقاد دارند تقسیم نمره به صورت عادلانه و کاملا مستند انجام می شود و امکان نارضایتی هم کم می شود. در عین حال در هر جلسه با ایرادهای کار مواجه می گردند و در جلسات بعد سعی در تقویت نقاط ضعف خود خواهند داشت.
نکته قابل توجه این روش این است که اختصاص نمره به دانشجو با یک جلسه امتحان پایان ترم صورت نمی گیرد، بلکه در طول ترم دانشجو نمره را کسب می کند و با توجه به میزان تلاش او، احتمالا هر بار نسبت به جلسه قبل نمره بهتری را به دست می آورد. در میان دانشجویان تعداد کمی این روش را نپسندیدند و دلیل آنها طولانی شدن زمان معاینه و ایجاد اضطراب به دلیل نظارت مستقیم آزمون گر بود. با توجه به مزایای این روش پیشنهاد می شود مطالعات بیش تری در این زمینه انجام شود.