ارزیابی خصوصیات مورفو-فنولوژیکی و کمی اکوتیپ های رازیانه تحت تنش خشکی

تنش خشکی از مهم ترین مشکلات کشاورزی در مناطق خشک و نیمه خشک می باشد. هدف از مطالعه حاضر، بررسی تاثیر تنش خشکی بر خصوصیات مورفوفنولوژیکی و عملکرد بذری هفت اکوتیپ مختلف رازیانه بود. این آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و در دو مکان نرمال و تنش خشکی انتهای فصل در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند در سال 1394 صورت پذیرفت. صفات مورد بررسی شامل تعداد روز تا 50% گل دهی، تعداد روز تا 50% رسیدگی، ارتفاع کل گیاه، ارتفاع تا چتر اصلی، تعداد شاخه های اصلی گیاه، تعداد چتر در بوته، تعداد چتر بارور در بوته، تعداد دانه در چتر اصلی، تعداد چترک در چتر اصلی، طول میان گره انتهایی، تعداد میان گره و عملکرد دانه بود. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب هر دو مکان حاکی از وجود تفاوت معنی دار بین اکوتیپ ها برای اکثر صفات مورد بررسی به جز تعداد شاخه های اصلی و تعداد چتر بارور در بوته بود. نتایج همبستگی نشان داد که در شرایط نرمال عملکرد دانه با صفات ارتفاع بوته، تعداد دانه در چتر اصلی، تعداد چتر بارور در بوته همبستگی مثبت و معنی دار در حالی که با تعداد روز تا 50% گل دهی منفی بود و تحت شرایط تنش همبستگی بین عملکرد دانه با تعداد دانه در چتر اصلی مثبت و معنی دار و با صفات تعداد چتر و طول میان گره انتهایی منفی و معنی دار بود. تجزیه خوشه ای اکوتیپ های مورد بررسی در دو شرایط نرمال و تنش مشابه و شامل دو گروه اول (ایلام، گناباد و خوسف) و دوم (مشهد، نیشابور، بجنورد و رومی) بود. اکوتیپ بجنورد در شرایط نرمال و اکوتیپ های مشهد، نیشابور، خوسف و بجنورد در شرایط تنش بیش ترین میزان عملکرد دانه را به خود اختصاص داده بودند. به طور کلی نتایج نشان داد که اکوتیپ بجنورد از عملکرد بیش تر و پایدارتری تحت هر دو شرایط نرمال و تنش برخوردار بوده و صفات تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در بوته و تعداد چتر بارور در بوته را می توان به عنوان صفات موثر بر عملکرد دانه و استفاده در برنامه های اصلاحی رازیانه محسوب نمود.