ارزیابی اثرات زیست محیطی محصولات عمده کشاورزی در دهستان بلهرات نیشابور با استفاده از روش ارزیابی چرخه حیات

ارزیابی چرخه حیات (LCA) ابزاری مناسب برای بررسی اثرات زیست محیطی فرآیندهای تولید در بوم نظام های کشاورزی است که براساس دو مولفه مصرف نهاده ها و انتشار آلاینده ها به محیط تعیین می شود. این روش جزئیاتی را در ارتباط با چگونگی کاهش اثرات زیست محیطی و هم چنین افزایش پایداری در کشاورزی ارائه می دهد. هدف این مطالعه مقایسه اثرات زیست محیطی چهار محصول عمده شامل گندم (Triticum aestivum L.)، جو (Hordeum vulgare L.)، هندوانه بذری (Citrullus lanatus L.) و یونجه (Medicago sativa L.) در دهستان بلهرات نیشابور بود. میانگین میزان مصرف نهاده ها (اعم از کو دها و سموم شیمیایی، سوخت فسیلی، الکتریسیته، آب، کود حیوانی و بذر) و عملکرد برای چهار محصول گندم، جو، هندوانه بذری و یونجه در منطقه مورد مطالعه طی سال 1394 با استفاده از پرسشنامه تعیین شد. ارزیابی چرخه حیات در چهار گام تعریف اهداف و حوزه عمل مطالعه، ممیزی چرخه حیات، ارزیابی تاثیر چرخه حیات و تفسیر نتایج محاسبه گردید. گروه های تاثیر شامل گرمایش جهانی، اسیدی شدن، اوتریفیکاسیون خشکی و آبی بودند. واحد کارکردی معادل یک تن عملکرد اقتصادی در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که پتانسیل گرمایش جهانی بیش ترین اثر زیست محیطی برای چهار محصول شامل گندم، جو، هندوانه بذری و یونجه به ترتیب برابر با 36/869، 32/694، 06/4947 و 95/2678 واحد معادل کیلوگرم CO2 به ازای یک تن عملکرد اقتصادی و هم چنین پتانسیل اوتریفیکاسیون آبی این محصولات به ترتیب برابر با 08/3، 4/2، 08/11، 33/3 واحد معادل کیلوگرم PO4 به ازای یک تن عملکرد اقتصادی، کم ترین اثر زیست محیطی را در هکتار به خود اختصاص داده است. به طور کلی از بین این چهار محصول، هندوانه بذری (14/1Ecox به ازای یک تن عملکرد اقتصادی) و جو (07/0 Ecox به ازای یک تن عملکرد اقتصادی) به ترتیب بیش ترین و کم ترین شاخص بوم شناخت را به خود اختصاص دادند. هندوانه بذری به دلیل داشتن عملکرد بسیار پایین نسبت به سایر محصولات، مصرف نهاده ها را پوشش نداده و به همین دلیل اثرات زیست محیطی بیش تری را منتشر نموده است. بر این اساس، با توجه به سهم بالای گروه تاثیر گرمایش جهانی، توصیه می شود انتخاب گونه های با اثرات زیست محیطی کم تر، مدیریت خاک ورزی کاهش یافته و مصرف کودهای آلی به عنوان راه کارهای جایگزین برای کودهای شیمیایی به منظور تخفیف این اثرات زیست محیطی مد نظر قرار گیرد.