بررسی سلامت بوم نظام های زراعی در استان های شرقی ایران

بوم نظام های زراعی که توسط بشر با هدف تولید غذا و فیبر مدیریت می شوند اگرواکوسیستم نام دارند که علاوه بر تولید نیازهای اولیه بشر، خدمات متنوع و مهمی نیز دارند. اما مدیریت نادرست با هدف تولید بیش تر محصولات کشاورزی، منجر به ناتوانی بوم نظام های زراعی در ارائه خدمات و کارکردهای مورد انتظار شده است. از این رو ارزیابی و نظارت بر بوم نظام های زراعی با هدف مدیریت صحیح آن ها و تولید پایدار ضروری به نظر می رسد. در این مطالعه سلامت بوم نظام های زراعی چهار استان شرقی کشور شامل خراسان شمالی، خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان، طی سال های 1381 تا 1390 از لحاظ ساختاری، کارکردی، سازمانی و در نهایت سلامت کل مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که از لحاظ سلامت ساختاری استان سیستان و بلوچستان بیش ترین امتیاز و استان خراسان رضوی کم ترین امتیاز را داشت. از لحاظ سلامت کارکردی استان های خراسان رضوی و خراسان جنوبی به ترتیب بهترین و بدترین شرایط را داشتند. بر اساس نتایج به دست آمده استان سیستان و بلوچستان بیش ترین و استان خراسان رضوی کم ترین امتیاز را از لحاظ سازمانی کسب کردند. بوم نظام های زراعی تمامی استان ها به جز خراسان جنوبی از لحاظ سلامت کل در مرتبه ضعیف و خراسان جنوبی در مرتبه بسیار ضعیف قرار گرفتند. در مجموع سلامت کل استان خراسان رضوی بیش تر از سایر استان ها و سلامت کل استان خراسان جنوبی کم تر از سایر استان ها بود. بارندگی کم، تراکم زراعی بالا، عدم دسترسی کافی به سیستم آبیاری تحت فشار، اختصاص مساحت کمی از اراضی زراعی به گیاهان علوفه ای، چندساله و تثبیت کننده نیتروژن، فشردگی خاک، کم بودن عملکرد در کلیه گروه های زراعی، پایین بودن بهره وری نیتروژن و عدم توجه به توسعه مراکز تولید حشرات مفید از جمله مهم ترین دلایل مشترک در تنزل سلامت بوم نظام ها در استان های مذکور بود.