ارزیابی ویژگی های کمی و کیفی برنج (Oryza sativa L.) رقم طارم هاشمی در سامانه های زراعی متداول، کم نهاده و ارگانیک در استان مازندران

با توجه به نوپا بودن کشت ارگانیک برنج در استان مازندران و وجود پتانسیل های فراوان جهت گذار از کشاورزی متداول به کشاورزی ارگانیک، پژوهش حاضر به منظور ارزیابی ویژگی های کمی و کیفی برنج (Oryza sativa L.) در سامانه های مختلف زراعی متداول، کم نهاده و ارگانیک طی سال‎های 1394 و 1395 در سه منطقه مختلف استان مازندران (شهرستان‎ بابل، فریدونکنار و آمل) اجرا شد. برای سامانه های زراعی ارگانیک، کم نهاده و متداول به ترتیب، سه‎، چهار و شش مزرعه در این شهرها انتخاب شدند. مزارع انتخابی حداقل طی سه سال گذشته از همان سامانه زراعی مشابه استفاده کرده بودند. در سامانه زراعی ارگانیک، از کود مرغی و کودهای زیستی شامل: ازتوباکتر و بارور2 و جهت مبارزه با آفات و بیماری از زنبور تریکوگراما، فرمون های جنسی، قارچ کش ها و حشره کش های زیستی استفاده شد. در سامانه زراعی کم نهاده، نهاده های خارجی تولید، مانند کودهای شیمیایی و آفت کش ها در مقایسه با کشت متداول به حداقل رسانده شد. نتایج نشان داد که در دو منطقه بابل و آمل، سامانه زراعی متداول و کم نهاده عملکرد دانه بیش تری در مقایسه با ارگانیک داشتند. در بین سه منطقه نیز بالاترین عملکرد دانه (33/4978 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد زیستی (33/8532 کیلوگرم در هکتار) گیاه در منطقه فریدونکنار و در سامانه کم‏نهاده به دست آمد. این مقدار عملکرد به‏ترتیب 73/4 و 80/2 درصد و 90/29 و 12/29 درصد از دو سامانه متداول و ارگانیک بیش تر بود. از نظر صفات کیفی نیز علی رغم درصد بالاتر پروتئین دانه در سال های 1394 و 1395 به ترتیب (27/6 و 01/4 درصد) در کشت متداول، بیش ترین راندمان تبدیل (05/68 و 05/69 درصد) و برنج کامل (70/64 درصد)، طول دانه پس از پخت (46/13 میلی متر)، کم ترین درصد پوسته نیز در سال های 1394 و 95 به ترتیب (47/22 و 86/21 درصد)، سبوس (47/9 و 08/9 درصد) و برنج خرده (00/4 و 14/2 درصد) در کشت ارگانیک حاصل شد. بنابراین کشت کم نهاده از نظر کمیت تولید و مصرف کم تر نهاده‏های شیمیایی، سامانه زراعی مناسب‏تری شناخته شد، ولی از نظر کیفی و به ویژه راندمان تبدیل، کشت ارگانیک بهتر از دو سامانه زراعی دیگر بود. با این‏حال در شرایط فعلی و با در نظر گرفتن عملکرد دانه و نیز کیفیت محصول به‏دست آمده می‏توان سامانه زراعی کم‏نهاده را به‏کشاورزان توصیه نمود.