دزسنجی گذشته نگر با استفاده از ناخن در تاسیسات هسته ای (مقاله مروری)

عموما دزهای بیش از  Gy2 می تواند اثرهای زیست شناختی حادی در انسان ایجاد کند. به همین دلیل برای اندازه گیری و ثبت دز دریافتی تجمعی به ویژه در پرتوکاران، نیاز به یک دزسنج همراه به شدت توسط پژوهشگران احساس شده است. هدف از این مطالعه، معرفی شیوه های دزسنجی گذشته نگر به ویژه بهره گیری از ناخن به عنوان یک ابزار طبیعی برای تعیین دز جذبی تجمعی در بدن است. روش های سنتی دزسنجی بر اساس اثرات تابش روی مواد غیرآلی استوار است. بر خلاف روش های سنتی از ترکیبات آلی نیز برای دزسنجی استفاده می گردد که اثر تابش بر آن ها ایجاد رادیکال آزاد است. برای تعیین غلظت این رادیکال ها، از روش طیف سنجی EPR استفاده می شود. تاکنون مواد جامد گوناگونی مانند قندها، پلیمرها، کوارتز و استخوان برای گستره وسیعی از دز جذب شده (Gy 108-10) مورد استفاده قرار گرفته اند. به منظور توسعه دزهای قابل اندازه گیری در سطح پایین تر (Gy 5-1)، موادی که حساسیت بیشتری نسبت به تابش داشته باشند، مورد نیاز هستند. طیف سنجی EPR معمولا در ناحیه x-band و در بسامد GHz 9/5 انجام می گردد. منحنی دز- پاسخ شکر برای تابش گاما در محدوده Gy 100- 0/5 خطی است. منحنی دز- پاسخ برای بیشتر پلاستیک ها غیرخطی بوده و دارای سیگنال EPR با پایداری کم است. کتان که از یک زنجیر پلی ساکاریدی تشکیل شده، دارای منحنی دز- پاسخ خطی در محدوده Gy 104-10 بوده ولی به دلیل باقی ماندن مواد شوینده در آن، تفسیر سیگنال  EPRآن کار آسانی نیست. شدت سیگنال EPR پشم ضعیف بوده و بازترکیب رادیکال ها در آن به سرعت اتفاق می افتد. مینای دندان یک بافت خوب برای دزسنجی به روش EPR بوده و منحنی دز- پاسخ آن در محدوده Gy 0/2- 0/02 است. حد آشکارسازی برای استخوان نیز در حدود چند کیلوگری بوده و در دزهای پایین دقت ندارد. سیگنال زمینه در مو بالا بوده و پایداری سیگنال آن کم است. همچنین سیگنال EPR ناخن حداقل به مدت چند روز پایدار است. عموما موادی که در دزسنجی EPR مورد استفاده قرار می گیرند بایستی دارای ویژگی هایی همچون، همراه در همه جا، قابلیت نمونه گیری غیرتهاجمی، پایداری سیگنال و ارزیابی سریع و دقیق دز باشند. ناخن به دلیل دارا بودن همه این ویژگی ها در مقایسه با سایر مواد، در دزسنجی به روش EPR بسیار مورد توجه است.