پیش بینی کننده های هزینه های سلامت: سالمندی؛ ناتوانی یا توسعه یافتگی؟

 مطالعات نشان می دهد تقریبا همه کشورهای جهان تا سال 2030 یک روند افزایشی قابل توجه در میزان جمعیت سالمند و هزینه های سلامت تجربه خواهند کرد. علاوه بر این، افراد دارای ناتوانی هم در مقایسه با افراد بدون ناتوانی احتمال بیشتری برای تحمیل هزینه های سلامت بر خانواده ها و دولت ها دارند. ویژگی های اجتماعی و اقتصادی کشورها یک عامل مهم برای پیش بینی هزینه های مراقبت سلامت در کشورها هستند. هدف این مطالعه پیش بینی و سنجش ارتباط متغیرهای سالمندی، ناتوانی و توسعه یافتگی با میزان هزینه های سلامت در کشورهای جهان بود.

 این پژوهش یک مطالعه توصیفی تحلیلی از نوع همبستگی بود که از طریق تحلیل ثانویه داده های موجود انجام گرفت. داده های 202 کشور در شش منطقه (آفریقا، مدیترانه شرقی، جنوب شرق آسیا، غرب اقیانوس آرام، اروپا و آمریکا) در سال 2016 تحلیل شدند. با استفاده از آزمون رگرسیون خطی ارتباط متغیر های توضیحی سن، سال های ازدست رفته زندگی به دلیل ناتوانی، شاخص توسعه انسانی، رشد تولید ناخالص داخلی و نرخ بیکاری با سرانه هزینه های سلامت سنجیده شد. در این مطالعه هزینه های سلامت بر اساس برابری قدرت خرید بیان شده اند. همچنین با استفاده از آزمون تحلیل واریانس یک طرفه، تفاوت میانگین هزینه های سلامت و ناتوانی در بین کشورها بر اساس سه سطح توسعه یافتگی سنجیده شد.

 بالاترین میزان سال های زندگی ازدست رفته به دلیل ناتوانی با میانگین (1577/22)، 13272/76 (به ازای هر 100 هزار نفر جمعیت) و بالاترین مقدار سرانه هزینه های سلامت با میانگین (1915/01)، 2698/39 دلار به منطقه اروپا و کمترین میزان سال های زندگی همراه با ناتوانی با میانگین (847/03)، 10005/65 و کمترین میزان سرانه هزینه های سلامت با میانگین (315/63±=SD) دلار281/11 دلار به منطقه آفریقا اختصاص داشت. میزان سال های زندگی ازدست رفته به دلیل ناتوانی و هزینه های سلامت در ایران از میانگین این متغیرها در منطقه اروپا کمتر و از میانگین سایر مناطق جهان بیشتر بود. منطقه اروپا، آمریکا و غرب اقیانوس آرام بالاترین درصد جمعیت سالمند را داشتند. میزان جمعیت سالمندی در ایران از میانگین دو منطقه آفریقا و مدیترانه شرقی بیشتر بود. در مدل نهایی رگرسیون متغیر های جمعیت بالای 65 سال با ضریب 0/167، سال های زندگی ازدست رفته به دلیل ناتوانی در گروه سنی 15 تا 49 سال با ضریب 0/651، سال های زندگی ازدست رفته به دلیل ناتوانی در گروه سنی 70 سال و بالاتر با ضریب 0/359 و شاخص توسعه انسانی با ضریب 0/359 ارتباط مستقیم و معناداری با سرانه هزینه های سلامت داشتند. در مقابل در این مدل، نسبت جمعیت 15 تا 64 سال، سال های زندگی همراه با ناتوانی برای گروه 5 ساله و پایین تر، سال های زندگی همراه با ناتوانی برای افراد 50 تا 69ساله و نرخ بیکاری رابطه معکوس و معناداری با سرانه هزینه های سلامت داشتند. نتایج تحلیل واریانس نشان داد نسبت جمعیت سالمند (0/001>P)، سال های زندگی ازدست رفته به دلیل ناتوانی (0/001>P) و سرانه هزینه های سلامت (0/001>P) در کشورهایی که شاخص توسعه انسانی بالاتری دارند به طور معنادارتری بیشتر از سایر کشورهاست.

یافته های این مطالعه نشان داد در بازه زمانی مورد مطالعه، سال های زندگی همراه با ناتوانی در مقایسه با سالمندی و شاخص توسعه انسانی پیش بینی کننده قوی تری برای افزایش هزینه های سلامت است. بنابراین پیشنهاد این مطالعه این است که مداخلات کنترل هزینه در سالمندی بایستی از طریق برنامه هایی صورت گیرد که پیشگیری از بیماری های مزمن را هدف قرار می دهند.