تبیین الگوی مکانی گونه ی بلوط ایرانی (Quercus persica J.&.Sp) در ناحیه ی رویشی زاگرس با استفاده از آماره O-ring

امروزه برای برنامه ریزی های مدیریتی و مطالعات بوم شناختی اطلاع از نحوه پراکنش افراد جامعه از اهمیت بالایی برخوردار است و بدون داشتن اطلاعات مکانی و الگوی پراکنش افراد در جوامع، اجرای هر برنامه ای با مشکل مواجه خواهد شد. الگوی مکانی درختان در یک قطعه نمونه از توده جنگلی تحلیل می شود که از شکل و اندازه مشخصی برخوردار است و موقعیت مکانی درختان در آن ثبت شده است، پراکنش مکانی درختان گونه بلوط ایرانی نقش مهمی در پویایی بوم سازگان های جنگل های غرب کشور و مدیریت بهینه آنها دارد. به طورکلی توزیع مکانی پدیده ها به سه حالت تصادفی، منظم و خوشه ای است. جنگل دارای دو ساختار افقی و عمودی است که منظور از ساختار افقی پراکنش سطحی درختان در عرصه جنگلی و ساختار عمودی پراکنش ارتفاعی درختان در توده جنگلی تعریف می شود. یکی از خصوصیات مهم توده های جنگلی نحوه توزیع و پراکنش درختان به صورت افقی است. بلوط ایرانی یکی از گونه های اصلی ساختار جنگل های زاگرس است. بنابراین شناخت الگوی پراکنش این گونه می تواند یکی از عوامل مهم در راستای حفظ، احیا و توسعه جنگل های منطقه باشد.

در راستای این پژوهش مساحت 30 هکتار از جنگل های سامان عرفی اولادقباد در غرب استان لرستان واقع در شهرستان کوهدشت انتخاب شد. برای اجرای عملیات میدانی با تفکیک هر یک هکتار از سطح منطقه مورد پژوهش در قالب قطعه نمونه یک هکتاری به صورت تصادفی بر اساس آماربرداری کامل، قطربرابرسینه کلیه درختان مورد اندازه گیری قرار گرفت. سپس با تعیین ایستگاه اولیه در سطح هر قطعه نمونه و اندازه گیری مختصات جغرافیایی آن با استفاده از دستگاه موقعیت یاب جغرافیایی، به-مراتب مختصات کلیه پایه های مختلف گونه مورد مطالعه با اندازه گیری فاصله - آزیموت درختان بر مبنای محاسبه مثلثات دکارتی تعیین شد. سپس درختان اندازه گیری شده براساس قطر برابرسینه به سه کلاسه کم قطر، میان قطر و قطور تقسیم شدند. بررسی الگوی مکانی درختان بلوط ایرانی با تابع تک متغیره آماره ارینگ (O-ring) انجام شد.

نتایج نشان داد الگوی مکانی درختان به دلیل ایجاد جست گروه و پاجوش و تراکم بیشتر گونه های شاخه زاد نسبت به گونه های دانه زاد در فواصل کوتاه از درخت پایه (معمولا20-25 متری) خوشه ای و سپس با بزرگ شدن مقیاس در برخی جهت های جغرافیایی (جهت های شمال و شمال غرب) به دلیل دخالت های انسانی و حذف زادآوری ها با چرای دام یکنواخت است.

با توجه به این که در غالب منطقه مورد بررسی الگوی پراکنش از نوع خوشه ای است، بنابراین باید طرح های مدیریتی و دخالت های جنگل شناسی به گونه ای باشد که الگوی پراکنش به سمت الگوی خوشه ای سوق داده شود. نتایج بدست آمده می تواند در طراحی الگوهای کاشت مفید باشد.