مطالعه سازمان دفاعی سپاه در عهد ساسانی (بر اساس مطالعه تطبیقی منابع تاریخی و شواهد باستان شناختی)

اردشیر یکم (240-224 م) بنیانگذار سلسله ساسانی، آداب و رسوم پارس باستان را زنده کرد. در میان طبقات اجتماعی ساسانیان، جنگجویان، دومین طبقه اجتماعی را تشکیل می دادند. وظیفه آنان محافظت از فرمانروایی و افراد زیر سلطه شان بود. در ابتدا رهبری و هدایت سربازان بر عهده ایران سپاهبد بود، اما در دوره قباد و فرزندش خسرو اول، تشکیلات سپاه تغییر یافت و به چهار سپاهبد در چهار گوشه قلمرو ساسانی سپرده شد. هدف از پژوهش حاضر این است که ارزیابی شود تا چه حد، داده های تاریخی با یافته های باستان شناختی در زمینه سپاه ساسانی هم خوانی دارد و سوال اصلی پژوهش این است که چه شواهدی باستان شناختی، از نظام ارتش ساسانی در ایران فرهنگی یافت گردیده است؟ روشی که در این پژوهش اتخاذ گردیده روشی تاریخی- باستان شناختی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و یافته های باستان شناختی است. نتایج پژوهش نشان داد که در این دوره سازهای دفاعی ساخته شده به سه گروه دژ یا قلعه، دیوار دفاعی و خندق محدود می شود و پادشاهان ساسانی در مناطق حساس جغرافیایی جهت حفاظت از راه ها و جلوگیری از یورش اقوام بیگانه به خاک امپراتوری شروع به احداث سازه های دفاعی ازجمله دیوار دفاعی دربند، گرگان، تمیشه، کلات، گوری و...، دژهایی چون سیراف، قصر ابونصر، نخلک، شیرکوه و...کردند.