تحلیل محتوای واکنش های توجیهی دانشجویان به موقعیت های عمل نوع دوستانه: آزمون میزان بسندگی مدل های بندورا و شالوی

اینکه ما خود را «کمتر شر» یا «قدیس تر» بدانیم، دو مقوله ی متفاوت در ارزیابی عمل اخلاقی است که انگیزش و میزان کامیابی در هر یک متفاوت است. تحقیق حاضر بر آن است تا پس از مرور مکانیزم های توجیهی در چهار موقعیت واقعی که متضمن عمل نوع دوستانه است، بسندگی مدل های فعلی سنخ شناسی توجیه معطوف به عدم درگیری اخلاقی را از لحاظ شمول بیازماید. این تحلیل، با هدف وضوح بخشیدن به رفتارهای پیچیده ی کنشگر اخلاقی و تسهیل کردن داوری اخلاقی در یک فضای تحلیلی تر و همچنین محک خوردن مدل های رایج در زمینه ی طبقه بندی اقسام توجیه در دو موقعیت «کمتر شر بودن» و «قدیس تر» بودن انجام شده است. شرکت کنندگان پژوهش 71 دانشجوی کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه شیراز بودند که به شیوه ی در دسترس انتخاب شدند. به منظور ارزیابی نحوه ی واکنش شرکت کنندگان به موقعیت هایی که مستلزم عمل نوع دوستانه است، چهار موقعیت واقعی عمل نوع دوستانه طراحی شد. پاسخ ها و توجیه های ارائه شده در صورت همکاری نکردن با طرح نوع دوستانه، مورد تحلیل محتوای جهت دار قرار گرفت. در مواجهه با طرح های نوع دوستانه، سنخ بعضی از توجیهاتی که افراد به عنوان دلیل امتناع می آوردند مطابق با مکانیزم های اشاره شده در پیشینه بود؛ علاوه برآن دو دسته توجیه نیز وجود داشت که با مقولات موجود در پیشینه قابل فهم نبود. این دو دسته مطابق با مضامین محوری شان، توجیه خود-اولویت مدار و توجیه دیگر-اولویت مدار نام گذاری شد. نتایج متضمن تاییدی بر تفکیک مورد نظر کلین و اپلی در انگیزش معطوف به کمتر شر بودن و انگیزش معطوف به قدیس تر بودن بود.