تاملی ریشه شناختی در خاستگاه و معنای کلمه «مکه»

فرهنگ نویسان عرب از دیرباز درخصوص ریشه‏ و معنای کلمه «مکه» فرضیه های گوناگونی را مطرح کرده اند که از دیدگاه تاریخی، ریشه شناسی و معنی شناسی قابل نقد و مناقشه هستند. این مفروضات؛ مانند مک چون زمین آبش را مکیده است یا مکاء بدان سبب که نیایش اعراب جاهلی همراه با سوت کشیدن بوده است؛ اغلب بر اساس نوعی ریشه شناسی عامیانه بنا شده اند و به دلیل نقل قول های مکرر از منابع اولیه، در میان پژوهشگران رواج یافته و به اعتبار رواج و کثرت استعمال، قطعی تلقی شده و کمتر مورد بازنگری و نقد قرارگرفته اند. با توجه به اینکه وجود ساخت های بسیار کهن از واژه های فارسی دخیل در زبان عربی و متن های قدیمی تر این زبان؛ ازجمله اشعار جاهلی و مهم تر از آن قرآن کریم، نمایانگر ارتباط دیرینه شاخه ایرانی زبان های هند و اروپایی با زبان عربی است و با عنایت به اینکه شواهد تاریخی- مانند همجواری و ارتباط ایران با سرزمین های آشور و اکد، خاستگاه زبان های سامی، و همچنین سلطه سیاسی حکومت های ایرانی بر شبه جزیره عربستان در دوره باستان و میانه- نیز موید این حضور است، پژوهش پیش رو می‏کوشد، ضمن بررسی نظر فرهنگ نویسان پیشین درخصوص ریشه و معنای کلمه «مکه»، با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی، فرضیه ایرانی بودن ریشه این کلمه را در زبان عربی طرح و تبیین نماید. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که احتمالا واژه «مکه» و ساخت اصیل تر آن «بکه» واجد ریشه ایرانی و صورت تحول یافته ای از کلمه «بغ» یا «بگ» در زبان اوستایی و فارسی باستان و به معنی شهر مقدس یا شهر خداست.