تجزیه ژنتیکی پاسخ به تنش کمبود آب برای صفات زراعی در گندم با استفاده از تجزیه میانگین و واریانس نسل ها

تنش خشکی مهم ترین تنش محیطی است که بسیاری از صفات مورفولوژیک، فیزیولوژیک و بخصوص عملکردی گیاهان را تحت تاثیر قرار می دهد. در این پژوهش تلاقی بین رقم گندم Gasspard (والد حساس به کم آبی) و لاین DN11 (والد مقاوم به خشکی) انجام شد. نسل های F1، F2، F3، BC1 و BC2 حاصل به همراه والدین در قالب طرح آزمایشی بلوک های کامل تصادفی در شرایط آبیاری عادی و تنش کمبود آب انتهای فصل هرکدام در سه تکرار و طی دو سال متوالی کشت و مورد مقایسه قرار گرفتند. سپس با استفاده از روش های تجزیه میانگین و تجزیه واریانس نسل ها به بررسی پارامترهای ژنتیکی در دو شرایط معمولی و تنش کمبود آب انتهای فصل پرداخته شد. تجزیه واریانس وزنی صفات اندازه گیری شده نشان داد که تنش کمبود آب تاثیر معنی داری در کاهش وزن 100 دانه، وزن حجمی و عملکرد دانه تک بوته داشت. نتایج تجزیه میانگین نسل ها برای صفات وزن 100 دانه و وزن حجمی در دو محیط یکسان بود و مدل های رگرسیونی یکسانی برای دو محیط به دست آمد. علاوه بر اثرات افزایشی و غالبیت، اثرات متقابل اپیستازی نیز در وراثت کلیه صفات مورد بررسی نقش داشتند. برای عملکرد تک بوته، اثرات افزایشی و غالبیت همراه با اثرات متقابل افزایشی× غالبیت، غالبیت × غالبیت و برای عملکرد بیولوژیکی اثرات غالبیت و غالبیت× غالبیت در توارث نقش بیشتری داشتند. تجزیه واریانس نسل ها نشان داد که عمل ژن برای صفات ارتفاع بوته، وزن 100 دانه (هر دو شرایط)، طول سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله و تعداد دانه در سنبله افزایشی بود . برای صفات تعداد سنبله، عملکرد دانه تک بوته، غالبیت و برای صفت وزن حجمی (هر دو شرایط) فوق غالبیت مشاهده شد. نتایج دو تجزیه میانگین و واریانس نسل ها در صفاتی مانند عملکرد بیولوژیک یکسان نبود که می توان آن را به درجه پراکندگی ژنی و غالبیت دو جهته نسبت داد. در صفات شاخص برداشت و عملکرد دانه، به دلیل بالا بودن واریانس محیطی وراثت پذیری های عمومی و خصوصی پایین برآورد شد.