تاثیر تجارت در جاده ابریشم بر ظهور و تحرک اجتماعی سرداران ترک (مطالعه موردی غزنویان)

عوامل جغرافیایی مبنای بسیاری از حوادث سیاسی و حرکت‏های اجتماعی می باشد و در این بین جاده ابریشم به عنوان یک عامل جغرافیایی مستقل همواره آبستن بسیاری از حوادث و نقل و انتقال‏ های سیاسی، فرهنگی و تجاری بوده است. ازجمله تسهیل انتقال کالاهای تجاری؛ به ویژه انتقال بردگان به جهان اسلام که به عنوان کالای انسانی هم زینت‏ بخش دربار شاهان، خلفا و مجالس اعیان بوده و هم شق دیگری برای نیروی نظامی و حرکت ‏های اجتماعی و سیاسی مستقل بوده ‏اند. کارکرد اخیر در مورد غزنویان مصداق دارد، چنانکه از معدود سلسله‏ هایی محسوب می گردد که شالوده تاسیس حکومت آنان، بر پایه تجارت بردگان در مسیر جاده ابریشم بوده است. این تحقیق در پی پاسخ به این پرسش است که تجارت در جاده ابریشم چه تاثیری بر ظهور و تحرک اجتماعی سرداران ترک؛ به ویژه امیر سبکتکین غزنوی داشته است؟ پاسخ را بر مبنای این فرضیه قرار دادیم، که عوامل اقتصادی و تجاری در ظهور و نیز تحرک اجتماعی سرداران ترک غزنوی تاثیر عمده‏ای داشته است. یافته ‏ها حاکی از آن است که جاده ابریشم به دلیل عبور از میان قبایل صحراگرد که برده‏ فروشی میان آنان رواج داشت، به ویژه از گذرگاه برسخانیان در نوشجان از سرحدات ماوراءالنهر، بستر مناسبی برای نقش توامان سپاهیان مسلمان و بازرگانان در خرید و فروش و تامین نیروی کارزار بردگانی چون سبکتکین و دیگر غلامان فراهم آورده بود. از طرفی گسست اقتصادی غلامان از دولت سامانی و وابستگی اقتصادی به رهبران نوپای متجانس خویش، به ویژه در مورد آلبتکین و سبکتکین، زمینه تحرک اجتماعی آنان را در جهت بنیان دولتی مستقل فراهم آورده بود.