بررسی و نقد آراء شایگان در باب ایدئولوژیزاسیون سنت

توسعه اسلام ایدئولوژیک که نقش مهمی در بسیج توده ها و سیطره اسلام سیاسی بر اسلام سنتی در ایران داشته است و پیامدهای سیاسی و فرهنگی آن را می توان در سال های پس از انقلاب اسلامی هم مشاهده کرد از سوی برخی از روشنفکران معاصر مورد نقد قرار گرفته است. روش مورداستفاده در این بررسی نیز روش اسنادی تحلیلی است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که داریوش شایگان یکی از مهم ترین روشنفکران ایرانی منتقد اسلام ایدئولوژیک است. وی این فرایند را ایدئولوژی شدن سنت تلقی کرده و معتقد است که سنت ایدئولوژی شده نسبت خود را با معنویت شرقی از دست داده است و از طریق بازتولید سنت در یک قالب مدرن منطق درونی مدرنیته بدون آگاهی به آن را پذیرفته است.سنت ایدئولوژیک نمی تواند امکانی برای تولید معنویت فراهم کند و صرفا کارکرد سیاسی برای رقابت با ایدئولوژی های مدرن خواهد داشت. وی ایدئولوژی را آگاهی کاذب می داند و معتقد است که تبدیل دین به ایدئولوژی یک واکنش سلبی نسبت به روند فروپاشی سنت های شرقی در مواجهه با هجوم عقلانیت عرفی و اسطوره ستیز مدرنیته است که در نهایت سنت را به یک ابزار سیاسی برای ازخودبیگانگی تاریخی تبدیل کرده و ظرفیت های معنوی آن را فدای اساطیر عرفی شده سیاسی دنیای مدرن می کند. تبدیل دین به ایدئولوژی به اعتقاد شایگان ناشی از فروپاشی مفاهیم عمیق معنوی ادیان در عصر جدید است.