باتیر؛پژوهشی پیرامون یک نام کهن در سرپل ذهاب

شهرستان سرپل ذهاب در غرب استان کرمانشاه و هم مرز با کشور عراق دارای موقعیتی ویژه است؛ از یک طرف، دروازه ی ورود به زاگرس مرکزی و فلات ایران بوده و از طرف دیگر، در دوره های مختلف مورد توجه جوامع ساکن در میان رودان بوده است. دو اثر مهم، شامل نقش برجسته های شناخته شده ی آنوبانی نی و ایدین- سین در نزدیکی شهر سرپل ذهاب قرار گرفته و دارای اهمیت تاریخی بسیار است. در متن کتیبه ی هر دو نقش برجسته، به کوهی به نام «باتیر» اشاره شده است که نقوش برجسته ی آنوبانی نی برروی آن ها حک شده اند. این کوه به مانند یک دیوار طبیعی دشتی که شهر امروزی سرپل ذهاب در آن واقع شده است را به دو بخش شرقی و غربی تقسیم می کند؛ از سوی دیگر، نام باتیر فقط محدود به نام کوهی در سرپل ذهاب نمی شود و در برخی متون به دست آمده از محوطه ی تل السلیمه در 75 کیلومتری غرب سرپل ذهاب و در نزدیکی دریاچه ی حمرین نیز از آن ذکری به میان آمده است؛ به طوری که بر روی الواح آن اشاره ای به نام یک شهر به نام «باتیر» یا «باتیری» به چشم می خورد. در متون به دست آمده از تل السلیمه به معبدی برای الهه ی باتیریتوم اشاره شده که بسیار مهم است. وجود دو نام باتیر، یکی برای یک شهر کهن و دیگری برای یک کوه، می تواند این پرسش را به وجود آورد که چه ارتباطی بین این دو محل می توانسته وجود داشته باشد؟ ممکن است این دو نام اشاره به مکانی واحد داشته باشند؟ ممکن است که باتیر نامی رایج و احتمالا مقدس برای میان رودانی ها بوده باشد؟ احتمالا این نام با توجه به اهمیت سرزمین خلمان/حلمان (سرپل ذهاب) برای جوامع میان رودانی، باتیر نام شهری در نزدیکی کوه باتیر است. در این مقاله با روش کتابخانه ای و با استناد به متون به دست آمده از تل السلیمه، کتیبه های آنوبانی نی و ایدین-سین و سایر متون میان رودانی، تلاش می شود تفسیری روشن از این نام کهن ارائه گردد.