مدل یکپارچه سیاستگذاری و تحلیل سیاست سلامت: نامه به سردبیر

سردبیر محترم سیاست سلامت مجموعه دستورالعمل هایی است که توسط سیاستگذاران و مدیران ارشد نظام سلامت در حوزه های تامین مالی، تولید منابع و ارایه خدمات سلامت به منظور بازیابی، ارتقاء و حفظ سلامتی مردم جامعه تدوین می شود و راهنمای تصمیم گیری مدیران سطوح پایین است. مدل های مفهومی متعددی برای سیاستگذاری سلامت توسعه یافتند که راهنمای سیاستگذاران در تدوین، اجرا و ارزشیابی سیاست های سلامت هستند. همچنین، مدل های زیادی وجود دارند که با رویکردهای گذشته نگر یا آینده نگر برای تحلیل سیاست های سلامت استفاده می شوند. هر کدام از این مدل های سیاستگذاری یا تحلیل سیاست، مزایا و محدودیت هایی دارد. برخی از مدل ها بسیار ساده بوده و فاقد تکنیک های عملیاتی برای سیاستگذاری یا تحلیل سیاست هستند. در مقابل، برخی از مدل ها پیچیده بوده و استفاده از آن ها در عمل با چالش هایی همراه است. بیشتر مدل های سیاستگذاری و تحلیل سیاست در کشورهای توسعه یافته و در بخش هایی به غیر از بخش سلامت توسعه یافتند که استفاده از آن ها در کشورهای در حال توسعه مانند ایران و بخش سلامت با چالش هایی همراه است. مدل یکپارچه سیاستگذاری و تحلیل سیاست سلامت با استفاده از اصول مدل مدیریت کیفیت استراتژیک طراحی شده برای نظام سلامت ایران1و2، مرور انتقادی 36 مدل سیاستگذاری و تحلیل سیاست و در نظر گرفتن شرایط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نظام سلامت ایران، توسعه یافت که شامل پنج مرحله و 15 گام است. مراحل این مدل عبارتند از انگیزه تدوین سیاست، آمادگی تدوین سیاست، تدوین سیاست، اجرای سیاست و ارزشیابی سیاست. هر کدام از این مراحل شامل سه گام اصلی و هر گام شامل چندین اقدام است. این مدل هم برای سیاستگذاری سلامت و هم برای تحلیل سیاست قابل استفاده است. همچنین، با استفاده از این مدل می توان با رویکرد گذشته نگر به تحلیل سیاست های سلامت موجود پرداخت و با رویکرد آینده نگر، داده های لازم را برای تدوین سیاست های آتی فراهم نمود. مرحله انگیزه تدوین سیاست شامل گام های تهیه شواهد علمی، تعریف مساله و ایجاد توافقات سیاسی است. در این مرحله با استفاده از شواهد عینی، وسعت و شدت مساله و علل ریشه ای آن مشخص شده و توافقات سیاسی اولیه برای در دستورکارگذاری مساله صورت می گیرد. مرحله آمادگی تدوین سیاست شامل گام های تشکیل دبیرخانه سیاستگذاری، تحلیل ذینفعان برای ایجاد ائتلاف قوی و در نهایت، حمایت طلبی برای تقویت سیاستگذاری است. مرحله تدوین سیاست شامل گام های در دستورکارگذاری مساله، تدوین محتوای سیاست و قانون گذاری سیاست است. در این مرحله، مساله تعریف و تحلیل شده، اهداف سیاستی تعیین می شوند، راهکارهای سیاستی حل مساله ارایه شده، بهترین گزینه سیاستی انتخاب شده، دستورالعمل آن تدوین می شود و در دولت و مجلس تصویب می شود. مرحله اجرای سیاست شامل گام های پذیرش سیاست، تطبیق سیاست و اجرای سیاست است. در این مرحله، مدیران سازمان های بهداشتی و درمانی سیاست ابلاغی را دریافت نموده، برای اجرای آن متناسب با امکانات محلی، برنامه عملیاتی نوشته و اجرا می کنند. مرحله ارزشیابی سیاست شامل گام های ارزشیابی ستاده های سیاست، ارزشیابی نتایج سیاست و ارزشیابی فرآیند سیاستگذاری است. در این مرحله ستاده ها و نتایج (خواسته و ناخواسته) حاصل از اجرای سیاست با استفاده از شاخص های کلیدی عملکردی ارزشیابی شده و با اهداف سیاستی مقایسه می شوند. همچنین، کل فرآیند پنج مرحله ای سیاستگذاری با شاخص های شفافیت، دموکراسی، قانون مداری، اخلاق مداری، مسئولیت پذیری، پاسخگویی، اثربخشی، کارآیی، عدالت و پایداری ارزشیابی می شوند و در صورت لزوم اقدامات اصلاحی به کار گرفته می شود.