بررسی تنوع ژنتیکی و فیتوشیمیایی اکوتیپ های زیره سبز کشت شده در مراتع مختلف استان یزد

با توجه به ارزش اقتصادی گیاه دارویی زیره سبز (Cuminum cyminum)، ارزیابی ژنتیکی و فیتوشیمیایی آن بمنظور نگهداری منابع ژنتیکی و دستیابی به عملکرد و کیفیت برتر اسانس، در برنامه های اصلاح نژاد امری حیاتی است. هدف از این پژوهش بررسی تنوع ژنتیکی و فیتوشیمیایی اکوتیپ های مختلف زیره سبز در استان یزد می باشد.
جهت بررسی تنوع ژنتیکی با 10 آغازگر ISSR، استخراج DNA  از گیاهان زیره سبز چهار رویشگاه به روش CTAB انجام شد. کمیت و کیفیت DNA از روش اسپکتروفتومتری و الکتروفورز تعیین شد. باندهای واضح حاصل از الکتروفورز محصولات PCR بر روی ژل آگارز 5/1 درصد، امتیازدهی شدند. جهت بررسی تنوع فیتوشیمیایی با روش GC-MS، اسانس گیری به روش تقطیر با آب از زیره سبز انجام شد.
نتایج نشان داد که آغازگرهای ISSR-14  وISSR-13  بالاترین میزان PIC (39/0و 38/0)، MI (3/13 و 48/12) و تعداد باند (35 و 32) را دارا بودند. آنالیز خوشه ای با ضریب تشابه جاکارد و الگوریتم UPGMA، چهار اکوتیپ را در هشت گروه طبقه بندی کرد. در آنالیز تجزیه به مختصات اصلی،17/57% از واریانس کل توسط سه مولفه بیان شد. نتایج این آنالیز با تجزیه خوشه ای و با پراکندگی جغرافیایی نمونه ها همخوانی داشت. آنالیز واریانس مولکولی تنوع درون و بین جمعیتی را به ترتیب 93 و 7 درصد از کل تنوع نشان داد. براساس نتایج GC-MS، ترکیبات Propanal، Benzenemethanol، 1-phenyl-1-butanol، γ-terpinene، β-Pinene و P-cymene به عنوان ترکیبات عمده اسانس شناسایی شدند. تجزیه خوشه ای نمونه ها براساس پارامترهای فیتوشیمیایی، رویشگاه های تفت، مهریز و اردکان را در یک گروه و رویشگاه بهاباد را در گروه دیگر قرار داد که با فاصله جغرافیایی مطابقت نداشت.
براساس یافته ها مشخص گردید که پتانسیل بالایی از تنوع در اکوتیپ های زیره سبز استان یزد وجود دارد. استفاده از نشانگر ISSR در ارزیابی تنوع ژنتیکی اکوتیپ های زیره موفقیت آمیز بود. نتایج آنالیز خوشه ای براساس ترکیبات فیتوشیمیایی با خوشه بندی ژنتیکی همخوانی نداشت.