اثر تنش کمبود روی بر الگوی بیان ژن های رمزکننده فاکتورهای رونویسی bZIP4، bZIP79 و bZIP97 در ارقام گندم نان (.Triticum aestivum L)

به منظور بررسی اثر تنش کمبود روی (Zn) بر بیان ژن های رمزکننده فاکتورهای رونویسی bZIP4، bZIP79 و bZIP97 در ارقام روی-کارا و روی-ناکارا گندم نان، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در سال 1395 در دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه اجرا شد. ارقام گندم بیات (روی-کارا) و هیرمند (روی-ناکارا) در شرایط کمبود روی خاک و کفایت آن کشت و بیان ژن های رمز کننده این سه فاکتور رونویسی در برگ و ریشه ارقام در دو مرحله؛ آغاز رشد طولی ساقه اصلی (رویشی) و 30 درصد ظهور سنبله (زایشی) با روش واکنش زنجیره ای پلیمراز در زمان واقعی (Real time PCR) اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که برهمکنش رقم در اندام در مرحله نمونه برداری بر بیان هر سه ژن معنی دار بود. مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین میزان افزایش بیان ژن bZIP4 (بیش از 65 برابر شاهد) در شرایط کمبود روی، در برگ رقم بیات (روی-کارا) در مرحله زایشی مشاهده شد. بیشترین میزان افزایش بیان ژن های bZIP79  و bZIP97 (به ترتیب بیش از 31 و 60 برابر شاهد) در شرایط کمبود روی، در ریشه رقم بیات (روی-کارا) در مرحله زایشی مشاهده شد. در مرحله رویشی تفاوت معنی داری بین ارقام روی-کارا و روی-ناکارا از لحاظ میزان بیان ژن ها مشاهده نشد. با توجه به افزایش بیان معنی دار ژن های رمزکننده هر سه فاکتور رونویسی در شرایط کمبود روی در مرحله زایشی نسبت به مرحله رویشی، به نظر می رسد که رونوشت برداری ژن های رمزکننده ناقل های دخیل در جذب و انتقال روی (ژن های ZIP) در گندم نان، در انتهای دوره رشد گیاه فعال می شوند. همچنین با توجه به افزایش بیان معنی دار ژن bZIP4 در برگ و ژن های bZIP79  و bZIP97 در ریشه، احتمالا وظیفه اصلی ژن bZIP4 فعال سازی ناقل های دخیل در انتقال روی در داخل گیاه و ژن های  bZIP79  وbZIP97  فعال سازی ناقل های دخیل در جذب روی از خاک در شرایط کمبود روی می باشد.