شناسایی ژنوتیپ های متحمل به خشکی گیاه سویا با استفاده از تجزیه به مولفه های اصلی و تجزیه کلاستر

به منظور شناسایی ژنوتیپ های متحمل به خشکی گیاه سویا آزمایشی گلخانه ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1396 در دماوند انجام شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل 50 ژنوتیپ سویا و دو سطح آبیاری نرمال و قطع آبیاری در زمان غلاف دهی بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که واکنش ژنوتیپ های سویا به شرایط تنش خشکی و بدون تنش متفاوت بود. ژنوتیپ های 2، 14، 21، 38 و 49درهر دو شرایط تنش خشکی و بدون تنش و ژنوتیپ های 25 و 14 فقط در شرایط تنش عملکرد بالایی را نشان دادند. برای تعیین مناسب ترین شاخص ها از همبستگی شاخص های تحمل به خشکی با عملکرد دانه ها در شرایط تنش و بدون تنش استفاده شد و بر این اساس از 17 شاخص 10 شاخص قابل اعتماد معین شد و ژنوتیپ های برتر این شاخص ها نیز مشخص گردید. ژنوتیپ برتر برای میانگین تولید شاخص بهره وری ، میانگین هندسی، میانگین هارمونیک و شاخص تحمل خشکی ژنوتیپ شماره 14بود و ژنوتیپ های 14 و 25 برای شاخص عملکرد، ژنوتیپ های25 و34 برای شاخص پایداری عملکرد، ژنوتیپ 25 برای شاخص مقاومت به خشکی و شاخص تولید غیر تنشی تنش و ژنوتیپ های 14 و 49 برای شاخص تحمل غیر زیستی و شاخص تحمل تنش تعدیل شده برتر بودند. کلیه شاخص های تحمل به خشکی در تجزیه به مولفه های اصلی وارد شدند و نتایج نشان داد که مولفه های اول و دوم در مجموع 99/97% واریانس کل را تبیین کردند. شاخص هایی که بالاتر بودن مقادیر آن ها نشانه متحمل بودن گیاه به خشکی می باشد، در مولفه اول و شاخص هایی که بیشتر بودن آن ها مبین حساسیت گیاه به خشکی می باشد در مولفه دوم قرار گرفتند. تجزیه کلاستر ژنوتیپ ها را به 8 گروه تقسیم نمود و ژنوتیپ های2، 14، 21، 23، 42 و 49 در یک گروه قرار داد این ژنوتیپ ها بر اساس میانگین در هر دو محیط عملکرد خوبی دارند.