ارزیابی مزرعه ای تنش کوتاه مدت گرما در قبل و بعد از گل دهی بر کربوهیدرات های محلول گندم نان بهاره (.Triticum aestivum L) در شرایط آب وهوایی اهواز

به منظور بررسی دوره های کوتاه مدت تنش گرما بر محتوای کربوهیدرات محلول دم گل آذین و اندازه دانه گیاه گندم در مزرعه آزمایش حاضر در سال زراعی 94-1393 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان به صورت بلوک-های نواری در سه تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل چهار ژنوتیپ گندم بهاره بود. تنش گرما (حداکثر 35 سانتی گراد) با نصب اتاقک های تولید تنش حرارتی بر روی کرت ها اعمال گردید. بوته های گندم به مدت سه روز متوالی در مرحله ظهور سنبله (H1) ، و یا در ابتدای تشکیل دانه (H2) ، در معرض تنش گرما قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد اختلافات معنی داری در سطوح تنش گرما و صفات ژنوتیپ ها وجود دارد. تنش گرما (H1 یا H2) باعث کاهش معنی دار وزن تک دانه و تعداد دانه در سنبله گردید. وزن تک دانه در بین ژنوتیپ های تحت تنش دو هفته پس از گرده افشانی بین 4.5 تا 17 درصد کاهش یافت. بر اساس تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه ژنوتیپ های اترک، چمران و اروند متحمل به گرما شناخته شدند. تنش گرما (میانگین H1 و H2) حداکثر محتوای کربوهیدرات محلول دم گل آذین را 26 درصد و میزان انتقال آن را 15 درصد کاهش داد. کاهش معنی دار کربوهیدرات محلول دم گل آذین از 21 روز پس از گرده افشانی شروع شد. کاهش در وزن تک دانه و در بین ژنوتیپ ها به طور منفی با حداکثر محتوای کربوهیدرات محلول دم گل آذین ارتباط داشت. در همه ژنوتیپ ها انتقال بیشتر کربوهیدرات در شرایط تنش با افزایش اندازه دانه همراه بود. در این آزمایش همبستگی معنی داری بین تعداد دانه در سنبله با وزن تک دانه و میزان کربوهیدرات انتقال یافته به دست نیامد. نتایج حاکی از آن بود که ژنوتیپ های چمران و اترک با ذخایر کربوهیدرات ساقه بالاتر و انتقال بیشتر آن در رشد و نمو دانه تحت شرایط تنش گرما برتری دارند.