اثر سامانه های مختلف خاک ورزی بر ویژگی های خاک، مصرف سوخت و عملکرد گندم در تناوب گندم-کنجد

علیرغم قدمت نسبتا طولانی خاک ورزی حفاظتی در دنیا، این فناوری در کشور ما نوپا است، بنابراین بررسی آثار آن بر ویژگی های خاک و عملکرد محصولات مختلف ضروری است. از این رو، این پژوهش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با پنج تیمار و چهار تکرار از سال 1389 تا 1393 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی داراب فارس انجام شد. تیمارها عبارت بودند از T1) کم خاک ورزی با خاک ورز مرکب (عمق 15 سانتی متر)، T2) کشت مستقیم گندم و کنجد به مدت چهار سال، T3) کشت مستقیم کنجد به مدت چهار سال وکشت مستقیم گندم در سال های اول، دوم و چهارم و کشت مرسوم آن در سال سوم ، T4) کشت مستقیم گندم به مدت چهار سال وکشت مستقیم کنجد در سال های اول، دوم و چهارم و کشت مرسوم آن در سال سوم و T5) خاک ورزی مرسوم با استفاده از گاوآهن برگردان دار (عمق 25 سانتی متر)، دیسک و لولر. رطوبت خاک، جرم مخصوص ظاهری خاک، پایداری خاکدانه ها، درصد برگردان شدن پسماندهای گیاهی، سوخت مصرفی، ظرفیت مزرعه ای و عملکرد گندم اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که روش بی خاک ورزی در کشت گندم رطوبت خاک را در مقایسه با خاک ورزی مرسوم تا 18 درصد افزایش داد، اما اثر معنی داری بر جرم مخصوص ظاهری خاک نداشت. همچنین، روش های خاک ورزی حفاظتی در مقایسه با خاک ورزی مرسوم مصرف سوخت را تا 77 درصد کاهش و ظرفیت مزرعه ای موثر انجام عملیات تهیه زمین و کاشت را 8/2 برابر افزایش دادند.  عملکرد گندم در تیمارهای خاک ورزی حفاظتی به طور معنی داری کمتر از روش خاک ورزی مرسوم بود (تا 21 درصد) که به نظر می رسد خاک لومی منطقه داراب نیاز به زمان بیشتری دارد تا بتواند با روش های خاک ورزی حفاظتی سازگار گردد. مقایسه اقتصادی تیمارها نیز نشان داد که روش های خاک ورزی حفاظتی توان رقابت با خاک ورزی مرسوم را ندارند و خاک ورزی مرسوم اولویت اول تهیه زمین در تناوب گندم-کنجد در منطقه داراب می باشد و کم خاک ورزی و کشت مستقیم به ترتیب در اولویت های بعدی قرار می گیرند.