تغییرپذیری توزیع اندازه ذرات خاک در دامنه های شمالی و جنوبی منطقه نیمه خشک غرب زنجان

فرسایش خاک به وسیله آب یکی از مهم ترین پدیده های تخریب خاک در سطح زمین می باشد. جهت و درجه شیب از عوامل کنترل کننده حرکت آب و ذرات بر روی دامنه ها می باشند و سهم ویژه ای در ویژگی های مختلف خاک دارند. در حالت توسعه یافته رابطه عمومی میزان تولید فرسایش سطحی و هدررفت خاک به صورت پیوسته وابسته به درجه و طول شیب است. با افزایش درجه و طول شیب، تخلیه و شدت جریان افزایش می یابد و به همین میزان سرعت جداسازی و انتقال ذرات افزایش می یابد. این مطالعه به منظور بررسی اثر درجه و جهت شیب بر ویژگی های خاک در دامنه هایی با شیب کوتاه با پوشش گیاهی ضعیف در منطقه نیمه خشک غرب زنجان انجام شد. دامنه شمالی و جنوبی پنج فلات با درصد شیب متفاوت (10-9، 16-13، 22-17، 29-31 و 37-33 درصد) مورد بررسی قرار گرفتند. نمونه های خاک در شیب ها از دو عمق (صفر تا 5 و 5 تا 15 سانتی متر) در چهار موقعیت با فاصله دو متری در طول شیب در دو تکرار تهیه شدند. در کل 160 نمونه خاک برای انجام آزمایش های توزیع اندازه ذرات، ماده آلی و آهک برداشته شد. نتایج نشان داد، فرسایش سطحی به شدت تحت تاثیر درجه و جهت شیب زمین قرار دارد. در موقعیت دو متری از راس شیب، بیش ترین مقدار فرسایش ذرات ریز وجود داشت اما در موقعیت انتهایی شیب، فراوانی نسبی ذرات ریز افزایش یافت. مقدار فرسایش سطحی در دامنه های جنوبی به طور متوسط حدود 23 درصد بیش تر از دامنه های شمالی بود. نتایج نشان داد که افزایش درصد شیب اثر افزایشی بر مقدار شن و اثر کاهشی معنی دار بر مقدار رس (05/0P< و 43/0=R2) داشت