رودخانه های عراق و استراتژی های نظامی عباسیان (334-132ه.ق)

خلفای عباسی قرن ها با کنترل و تامین امنیت عراق و سرزمین های اطراف آن، مرکز خلافت خویش را به منطقه تجاری امن تبدیل کردند. این رونق اقتصادی وامدار چند عامل بود: دوری از مخالفان حکومت و پایگاه های آنان؛ نزدیکی به حامیان خویش؛ موقعیت جغرافیای سیاسی بغداد در نزدیکی به دو رودخانه ی بزرگ دجله و فرات. این رودخانه ها و آبراهه های متعدد آن، برای عباسیان دو استفاده مهم داشت: 1.استفاده تجاری؛ 2.استفاده نظامی. البته مهمترین کاربرد رودخانه ها برای عباسیان، استفاده های نظامی و استراتژیک برای سرکوب شورشیان داخلی و خارجی بود. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی تاریخی با اتکاء به شیوه ی گردآوری اطلاعات از منابع تاریخی، در پی پاسخ گویی چند پرسش است: اهمیت نظامی رودخانه های عراق عرب برای خلافت عباسیان چه بود؟ و آنان چه راهبردها و شیوه های جنگی در رودخانه های عراق داشتند؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که رودخانه های عراق از جمله دجله و فرات برای عباسیان به چند دلیل حایز اهمیت بودند: تسلط بر راه های تجاری و ارتباطی، و دوری از مراکز مخالفان حکومتی. آنان برای غلبه بر این شورشیان از شیوه های تهاجمی و بازدارنده ی مختلفی بهره می گرفتند از جمله: شبیخون زدن، سیستم های جاسوسی و اطلاعاتی، تهاجمات ناگهانی، خدعه و نیرنگ، به کار بردن علایم و پرچم ها، و جنگ روانی.