بررسی تحولات تاریخی مرزهای شرقی ایران، پیش از ظهور استعمار(از آغاز تا پایان دوره نادری)

مرزها قدمتی به اندازه عمر بشر دارند و وجود آنها هیچ وقت در طول تاریخ مورد تردید واقع نشده است و جهانی شدن نیز به اعتقاد صاحب نظران نمی تواند آن را بی اهمیت سازد. از سوی دیگر، تکوین و ایجاد مرزهای سرزمینی، عمدتا ریشه در تاریخ شکل گیری آن سرزمین ها و سکونت اقوام گوناگون در آنها داشته و بررسی تاریخ تحولات مرزها، حقایق بسیاری را در این زمینه آشکار می‏کند؛ چراکه تاریخ، منبعی عبرت انگیز و مفید برای پیش بینی رفتار جوامع است و با شناسایی عوامل تسهیل کننده یا بازدارنده رشد آنها، زمینه حرکت اثربخش تر به سوی توسعه را فراهم می آورد. به همین دلیل است که مطالعه تاریخ دارای اهمیت است و پرداختن به مسئله مرز و جستجوی سیر تحولات گذشته آن، به عنوان بخشی از این مطالعات، می تواند مفید واقع شود. سرزمین های جنوب شرقی ایران، از دیرباز دارای فرهنگی مشترک با فرهنگ ساکنان اصلی فلات ایران و به خصوص نواحی خراسان و کرمان بوده است؛ اما در ادوار گوناگون تاریخی، جغرافیای پهناور ایران و مراکز قدرت متعددی که در پاره‏ای از زمان‏ها در ایران وجود داشته، زمینه انفکاک سیاسی سرزمین های ایرانی را فراهم آورده است. این مقاله با هدف بررسی و مطالعه چگونگی تفکیک بخش هایی از امپراطوری بزرگ ایران، باوجود داشتن پیشینه فرهنگی و تمدنی مشترک در دوره تاریخی ذکر شده، در لابلای صفحات تاریخ، به بررسی تحولات مرزهای شرقی ایران از آغاز تا پیش از نفوذ استعمار در این سرزمین ها می‎پردازد. این تحقیق به روش مروری انجام و با مطالعه و بررسی کتب و اسناد تاریخی موجود- در این زمینه- اطلاعات مربوط به آن تهیه و تدوین شده است. نتایج بررسی ها نشان داد که در هر دوره تاریخی، جدایی بخش هایی از سرزمین ایران، علل متفاوتی داشته است؛ حملات خارجی، غفلت حکومت مرکزی، تفرقه افکنی مذهبی و نارضایتی مردمی، برخی از این عوامل هستند.