بررسی تنوع مورفولوژیکی، اکولوژیکی و درصد اسانس جمعیت های مختلف چند گونه آویشن (Thymus spp) مناطق شمال غرب و غرب ایران

 آویشن ازجمله گیاهان بومی ایران است که با خواص بی نظیر خود در زمره مهمترین گیاهان دارویی قرار دارد. در این پژوهش تنوع مورفولوژیکی، اکولوژیکی و درصد اسانس 15 جمعیت آویشن (هشت جمعیت از گونه T. kotschyanus، سه جمعیت از گونه T.migricus، دوجمعیت از گونهT. fedtschenkoi و یک جمعیت از گونه T. fallax وT. pubescens) رویشگاه های طبیعی مناطق شمال غرب و غرب کشور بررسی شد. برای تعیین درصد اسانس، سرشاخه های گلدار جمعیت ها در فصل گلدهی برداشت شدند و به روش تقطیر با آب با کمک دستگاه کلونجر به مدت سه ساعت اسانس گیری شدند. داده های خصوصیات خاک، پارامترهای آب و هوایی و موقعیت جغرافیایی رویشگاه ها مشخص گردید،  با توجه به نزدیکی جغرافیایی، تفاوت قابل ملاحظه ای بین مناطق جمع آوری آویشن مشاهده شد. این تفاوت ها به تنوع ژنتیکی بین جمعیت ها منجر گردید و تنوع معنی داری برای تمام صفات اندازه گیری مشاهده شد. همبستگی بین درصد اسانس با طول گل آذین منفی و معنی داری بود. در تجزیه به مولفه های اصلی، سه مولفه نخست %85 از کل تغییرات داده ها را توجیه نمودند. در تجزیه خوشه ای 15 جمعیت مورد مطالعه در سه گروه تقسیم شدند. بیشترین و کمترین میانگین صفات در گروه سوم و اول مشاهده شد و گروه دوم در وضعیت بینابینی قرار گرفت. طبق این نتایج، جمعیت چناره- گوگجه بیشترین میانگین برای صفات مورفولوژیکی را به خود اختصاص داد. از نظر بازده اسانس نیز تفاوت بین جمعیت ها معنی دار بود. دامنه بازده اسانس جمعیت ها از 92/0 درصد تا 82/2 درصد بود که بیشترین مقدار به ترتیب مربوط به جمعیت سردشت- کولسه (82/2%) ، ارومیه- قوشچی (9/1%) و نقده- سلطان یعقوب (7/1%) بود. طبق نتایج حاصل از این پژوهش، جمعیت سردشت- کولسه علیا از گونه T. fedtschenkoi، ارومیه- قوشچی از گونه T. migricus و جمعیت نقده- سلطان یعقوب از گونه T. kotschyanus به دلیل داشتن درصد اسانس بالا جهت استفاده  در صنایع وابسته و داروسازی و برنامه های به نژادی معرفی شدند.