مروری بر شاخص های تعیین مزاج کبد در پزشکی ایرانی

 مزاج کبد یکی از مفاهیم اصلی است که در کلیه جنبه های پیشگیری، تشخیص و درمان نقش اساسی ایفا می کند. در متون طب سنتی ایران، شاخص های فراوانی برای علایم مزاج و سوءمزاج کبد مطرح شده است. هدف از این مطالعه بررسی دیدگاه های منابع مکتوب طب سنتی ایران جهت تشخیص مزاج کبد می باشد.

جهت انجام این مطالعه مروری کتب مرجع طب ایرانی مطالعه گردید، همچنین با استفاده از واژگان کلیدی مزاج، کبد، Liver، Temperament و Mizaj در پایگاه های علمی معتبر، از جمله PubMed، Scopus و Magiran مطالب مربوط به مزاج کبد مورد بررسی و جمع بندی قرار گرفت.

در طب ایرانی از نشانه های مختلفی جهت تعیین مزاج کبد استفاده می شود که در اصل بخشی از شاخص های تعیین مزاج عام می باشند. از بین این نشانه ها، رنگ چهره، فنوتیپ، ملمس ناحیه کبد و کل بدن، هیات بنیه و شاخص های نبض و وضعیت عروق، انفعال بدن نسبت غذا و آب و هوا، چگونگی افعال عمومی و علایم گوارشی نظیر تولید اخلاط، کیفیت مدفوع و ادرار، چگونگی هضم، میزان عطش، اشتها و... و میزان موی کل بدن به ویژه موی روی شکم از اهمیت بیشتری برخوردارند.

در منابع طب سنتی ایران به طور کامل شاخص های تشخیصی مزاج و سوءمزاجات کبد مطرح شده است، اما اشاره ای به اهمیت تشخیصی هر یک از شاخص ها نشده است. با توجه به یافته های این پژوهش، انجام مطالعات بالینی بیشتر جهت تعیین میزان اهمیت تشخیصی هر یک از علایم و همچنین طراحی و اعتبارسنجی ابزار تشخیصی تعیین مزاج کبد پیشنهاد می گردد.