ضرورت تلفیق محتوای سواد سلامت در برنامه درسی کارشناسی پرستاری

اصطلاح سواد سلامت به عنوان شاخص حیاتی و مهم در نتایج و هزینه های مراقبت های بهداشتی شناخته شده است(1). طبق تعریف موسسه پزشکی (IOM)، سواد سلامت درجه ظرفیت و توانایی فرد در کسب، پردازش و درک اطلاعات مربوط به سلامت و خدمات موردنیاز برای تصمیم گیری مناسب در مورد سلامت تعریف شده است(2). بر اساس گزارش موسسه پزشکی آمریکا، تقریبا هشتاد میلیون بزرگسال در آمریکا فاقد مهارت های به کارگیری اطلاعات بهداشتی درمانی هستند(3)، در ایران براساس مطالعه ی طاووسی و همکاران، حدود نیمی از جمعیت ایران دارای محدودیت سواد سلامت هستند و این محدودیت در گروه های آسیب پذیر، از جمله سالمندان، زنان خانه دار و افراد با سواد عمومی محدود، شایع تر است و آنان را در معرض خطر در مورد انحراف از سلامت قرار می دهد(4). سواد سلامت ناکافی با کاهش رفتارهای خود مراقبتی و کیفیت زندگی پایین تر(5) همراه است و عوارض متعددی از جمله عدم دسترسی به خدمات بهداشتی مناسب، تمایل کم تر به پیگیری درمان و افزایش میزان مرگ ومیر ایجاد کرده است(6و7). به علاوه سواد سلامت پایین در بیماران موجب افزایش نرخ بستری در بیمارستان و میزان استفاده از خدمات اورژانس می شود و در افزایش هزینه مراقبت های بهداشتی به میزان سالانه پنجاه تا 73 بیلیون دلار نقش دارد(1و8). اهمیت مبحث سواد سلامت با مطرح شدن در برنامه مردم سالم 2020 (Healthy People 2020) آشکار شده است. همچنین کمیسیون مشترک و سازمان بهداشت جهانی بر لزوم آموزش استانداردشده و بیمار محور، به افراد با سواد سلامت ناکافی تاکید کرده اند. موسسه پزشکی آمریکا نیز، آن را مبحثی ضروری برای تلفیق در برنامه تحصیلی کارشناسی پرستاری می داند(9و10). زیرا عدم آشنایی پرستاران با مفهوم سواد سلامت و آگاهی ضعیف آن ها در این زمینه می تواند به طور جدی بر نحوه عملکرد پرستاران جهت برقراری ارتباط با بیماران، کیفیت مراقبت، رضایت مندی ، ایمنی بیماران و نیز بر نحوه ی ارایه آموزش به بیماران تاثیرگذار باشد چرا که اغلب بیماران با سطح سواد سلامت پایین، در تصمیم گیری های مشارکتی شرکت نمی کنند و در تعامل با کارکنان نظام سلامت با مشکلات متعددی مواجه هستند(11). اگرچه لزوم آموزش پزشکان و سایر ارایه دهندگان مراقبت های بهداشتی درمانی در زمینه ی آموزش به بیماران و ارتباط با آن ها در راستای ارایه خدمت با کیفیت اثبات شده است، اما استاندارد مشخصی در این زمینه وجود ندارد(1و2). در واقع آموزش درزمینه سواد سلامت بارها به عنوان یکی از مهم ترین اولویت های آموزشی برای ارایه دهندگان خدمات سلامت معرفی شده است(12) و اخیرا یکی از مهم ترین جنبه های برنامه عملیاتی ملی منتشرشده در آمریکا را به خود اختصاص داده است. به گزارش انجمن پزشکی آمریکا باید موضوع سواد سلامت به برنامه های آموزشی متخصصین سلامتی و ارایه دهندگان خدمات بهداشتی و درمانی اضافه شود و این افراد بایستی مهارت های لازم در زمینه ی موضوع سواد سلامت را فراگیرند(13). زیرا اگر پرستاران و دانشجویان پرستاری با مفهوم و راهبردهای سواد سلامت آشنا باشند و در حین آموزش به بیماران از این مهارت ها بهره گیرند، این امر سبب درک بهتر بیماران از اطلاعات ارایه شده به آن ها می شود در نتیجه تاثیر آموزش های ارایه شده به طور چشم گیری ارتقای خواهد یافت(1و14). اما با وجود این که به کارگیری راهبردهای سواد سلامت در آموزش به بیماران بسیار سودمند بوده و همچنین احتمال برخورد یک دانش آموخته پرستاری جدید با بیمارانی که سواد سلامت کمی دارند، زیاد است(15)، ولی متون پرستاری نشان می دهد که ارایه دهندگان خدمات سلامت، به خصوص پرستاران و دانشجویان پرستاری، آگاهی و مهارت لازم در زمینه ی سواد سلامت و رسیدگی به بیماران با سواد سلامت ناکافی را نداشته و روش های ارتباطی موثر را در زمان آموزش و برقراری ارتباط با این دسته از افراد به کار نمی گیرند(13و16)، زیرا در حال حاضر یک برنامه سیستماتیک برای تلفیق مبحث سواد سلامت و استراتژی های آموزش به بیماران با سواد سلامت پایین، و هیچ استاندارد کیفی برای طراحی و ساخت مطالب آموزشی بیمار یا مهارت آموزی پرستاران و کارکنان بهداشت و درمان، در سواد سلامت در برنامه درسی کارشناسی پرستاری وجود ندارد(17و18) و در منابع در مورد میزان و نحوه تدریس این موضوع جهت دانشجویان پرستاری خلا وجود دارد. بر همین اساس محققین در پژوهش های مختلف عدم وجود آموزش های دانشگاهی در زمینه ی سواد سلامت برای کلیه ی ارایه دهندگان خدمات سلامتی و به خصوص پرستاران را، مهم ترین مانع در عدم توجه و به کارگیری راهبردهای سواد سلامت در عرصه عمل معرفی کرده و آن را موضوعی فراموش شده در دانشگاه ها و مراکز تعلیم متخصصین سلامتی می دانند(12و19). از طرفی تحقیقاتی که در حوزه آموزش سواد سلامت در برنامه های پرستاری انجام شده اند غالبا بر ارزشیابی دانش فردی سواد سلامت در میان گروه های دانشجویی تمرکز دارند، نه بر گنجاندن اطلاعات سواد سلامت در برنامه درسی آن ها بوده است(17). و از آنجا که بینش کافی از موضوع سواد سلامت و ابعاد مختلف آن، به پرستاران و دانشجویان پرستاری در انتخاب راهبردهای درست درمانی، آموزشی و حمایتی برای خدمت به بیماران کمک می کند(1) و با توجه به خلا موجود، تلفیق مبحث سواد سلامت در برنامه درسی کارشناسی پرستاری به عنوان ضرورتی اجتناب ناپذیر احساس می شود.