تبیین مدل مفهومی مولفه های موثر در شکل گیری تجربه معماری

تجربه معماری، چه به صورت تجربه در مواجهه با بنا یا تجربه فضا به واسطه «حضور» در آن، مهم ترین عامل وجودی معماری است. درک پدیده ای نظیر «تجربه معماری» لزوما نیازمند تحقیق دیدگاه پژوهشی است و هر دیدگاه پژوهشی بایستی بر طبق گفتمان معماری گسترده درزمینه «تجربه» تدوین گردد. این پژوهش قصد دارد تا از طریق رویکرد شناختی فعال که مبتنی بر دیدگاه پدیدارشناسی و یافته های عصب شناسی است، بتواند به درک روشنی از ماهیت «تجربه معماری» برسد، چراکه هر دو رویکرد، از همان نقطه شروع، تجربه معماری را از طریق رابطه میان ذهن و تجربه روان شناختی انسان از جهان موردبررسی قرار می دهند. در حقیقت انسان در هر دو نگرش در ادراک جهان نقش اساسی دارد، چراکه از یک سو تجربه بنیان بودن پدیدارشناسی اساس آن است و از سوی دیگر پژوهش های علم عصب شناسی رویکردی مکمل و مرتبط با تجربیات معماری را ارایه می دهند، زیرا احساسات و واکنش های انسان به محیط بر اساس کارکرد مغز و پاسخش به محرک های مختلف آنالیز می شود و هر دو زمینه مذکور «تجربه حسی» را عامل کلیدی ادراک می دانند و روان انسان را به احساسات و تجربه فیزیولوژیک از محیط ربط می دهند. با این ملاحظات این پژوهش درصدد است تا سوالاتی ازاین دست را بررسی نماید: «تجربه» در معماری چگونه حاصل می شود؟ و چه مولفه هایی موجب شکل گیری این تجربه می گردند؟ این پژوهش با رویکردی کیفی و روش توصیفی- تحلیلی به ارایه مدلی مفهومی از موضوع مربوطه پرداخته است. در پایان یافته ها نشان دادند که تجربه معماری، دیدگاه بیولوژیک مربوط به انسان را از طریق مفاهیم مرتبط با «تجسم» از یک سو و «انگیزش» از سوی دیگر به عنوان پتانسیل های معماری برای تاثیر متقابل کنار هم قرار می دهد. این مفاهیم از منظر «رویکرد شناختی فعال» نسبت به ادراک، احساس و عمل توسعه می یابند و از طریق اصول کلیدی آن (معنا بخشی و ارتباط سازنده و تجسم فعال) در وضعیتی به هم پیوسته و تعاملی به مولفه های سازنده تجربه معماری منجر می شوند که عبارت اند از: 1. مولفه کالبدی (طرح واره بدن) که متشکل از پاسخ های فیزیولوژیکی انسان به معماری از طریق دیدگاهی جسمانی ادراک آن است، 2. مولفه حسی-حرکتی که شامل رفتار بیانی است و سبب توجه ادراکی به محیط می گردد، 3. مولفه انگیزشی که متشکل از تمایلات عملی یا حالت های آمادگی که از طریق قابلیت های معماری عمل می کند، 4. مولفه احساسی که موسوم به تجربه عاطفی است و از طریق معنا بخشی به محیط ایجاد می شوند و 5. مولفه شناختی که از طریق ادراک تجسم یافته، به فعالیت تجسم یافته و آگاهی حاصل از آن منجر می گردد.