نشانه شناسی ثانویه اسطوره های برساخته در الطریق

گونه ادبی رمان در روزگار ما، با تصاحب جایگاه اسطوره، کارکردهای آن را بر عهده گرفته است. از همین روی، رمان می تواند مانند اسطوره دارای لایه های معنایی نهفته ای باشد که گاه هدف اصلی نویسنده نیز انتقال آن ها به مخاطب است. برای دریافت این معانی می توان از روش نشانه شناسی ثانویه کمک گرفت که رولان بارت در بررسی نظام های اسطوره ای آن را به کار می برد. در این شیوه، نشانه های برآمده از نشانه شناسی اولیه در مرحله دوم به مرتبه دال فرو می کاهند و دوباره نشانه شناسی می شوند. هر متن یا نظامی که بتوان آن را نشانه شناسی ثانویه کرد، به تعبیر رولان بارت، اسطوره نامیده می شود. بر این اساس، در این مقاله، نخست، سعی کرده ایم به نظام اسطوره ای رمان الطریق نجیب محفوظ راه یابیم؛ یعنی نشانه هایی را که قابلیت نشانه شناسی ثانویه دارند، از این رمان استخراج کرده ایم. در نشانه شناسی اولیه الطریق به سه نشانه محوری یا سه اسطوره برساخته «جست وجوی پدر»، «عشق» و «سرگردانی» رسیدیم که مهم ترین مفاهیم این رمان هستند و روایت را به سوی جدال خیر و شر و سرگردانی بشر در این جدال سوق می دهند. در مرحله بعد برای کشف لایه های معنایی پنهان و یافتن معانی ضمنی الطریق سه نشانه پیشین را به مرتبه دال فرو کاستیم و مجددا نشانه شناسی کردیم. تلاش برای یافتن مدلول های این سه دال ما را به مفاهیم متنوعی رساند که بارت آن را مفهوم اسطوره نامیده است. این مفاهیم دریچه های جدیدی از متن می گشایند و خواننده را به جهان های معنایی نهفته ای پیوند می دهند که در رویه روایت دیده نمی شوند.