کنگاشی در شکوفایی فن پیامبرستایی در دوره ممالیک

مدح یکی از مهم ترین درون مایه های شعری در ادبیات عربی است. فن پیامبرستایی که در ادب عربی به مدایح نبویه مشهور است، به خاطر مضامین والای اخلاقی ادبی که در مدح پیامبر مکرم اسلام (ص) دارد، از جایگاه والایی برخوردار است. این فن در دوره های مختلف شعر عربی وجود داشته اما در دوره مملوکی توانست به اوج ادبی-هنری خود برسد. این مقاله با تکیه بر شیوه وصفی تحلیلی تلاش دارد با واکاوی اسباب شکل گیری و شاعران برجسته، انواع زیرمجموعه این فن ممتاز ادبی و اسالیب آن را بررسی نماید. نتایج این پژوهش نشان می دهد که با توجه به معانی والا مدیح نبوی در دوره مملوکی جزء درخشان ترین فن شعری ادب عربی است. این مدایح ساختار معینی ندارند، اما قصاید طولانی آن شامل مقدمه ای غزلی، متن قصیده و خاتمه است، که به بیان حقیقت محمدیه، معجزات و صفات عالیه پیامبر و شفاعت و توسل به ایشان می پردازد. از مهم ترین عوامل شکوفایی فن پیامبرستایی در دوره مملوکی می توان به وقوع جنگ های صلیبی، نماد ‏وحدت شدن پیامبر اسلام به عنوان الگویی شایسته پیروی برای مسلمانان، غیر عرب بودن شاهان ‏ممالیک و عدم توجه آنان به مدایح عربی شاعران از آن ها، نیاز به این اشعار در مراسم های مولد ‏نبوی، شیوع تصوف و عرفان، گسترش قلمرو جهان اسلام و اشتیاق مردم به زیارت اماکن مقدسه در ‏حجاز اشاره کرد.