ارزش گذاری اقتصادی برخی از مهمترین خدمات اکوسیستمی جنگلهای زاگرس

تا کنون سهم اکوسیستم های جنگلی در اقتصاد جهانی و سلامت بشر بطور گسترده در علم و سیاست مورد شناسایی قرار گرفته است. در جنگلهای گرمسیری و نیمه گرمسیری، خدمات چندمنظوره از جمله ترسیب کربن، تولید چوب و غذا، تنظیم آب و اکوتوریسم مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج بدست آمده از تحقیقات مختلف نشان داده که کارکردهای تولید و ذخیره آب دارای اولویت بیشتر در میان دیگر کارکردها بوده است. با یک تاخیر معنی دار نسبت به سایر کشورها، در ایران نیز مطالعات مختلفی طی سال های اخیر بخصوص در جنگل های شمال، در ارتباط با شناسایی و ارزشگذاری خدمات اکوسیستم به انجام رسیده است. این مطالعه در نظر دارد تا مهمترین خدمات اکوسیستم موجود در چشم انداز جنگل های حوزه میشخاص استان ایلام شامل تولید آب، ترسیب کربن، جلوگیری از هدر رفت خاک و کارکرد تولیدی را مورد بررسی و ارزشگذاری اقتصادی قرار دهد.

در این مقاله 4 مورد از خدمات اکوسیستم جنگل های زاگرس در حوزه آبخیز میشخاص شهرستان ایلام از منظر اقتصادی مورد مطالعه و ارزشگذاری قرار گرفت. در این مطالعه برای محاسبه کارکرد تولیدی محصولات غیرچوبی جنگل مورد مطالعه از روش ارزشگذاری مستقیم بازار (ارزش فعلی خالص)، و برای برآورد خدمات اکوسیستمی شامل تولید آب، جلوگیری از فرسایش خاک و ترسیب کربن به ترتیب از مدل تولید آب InVEST، روش تجربی EPM اصلاح شده و محاسبه کربن کل (بیوماس هوایی، زیرزمینی، لاشبرگ و خاک) استفاده گردید.

کل ارزشگذاری اقتصادی خدمات بررسی شده برای منطقه 549534 میلیون ریال بدست آمد، مجموع ارزش اقتصادی سالانه محصولات غیرچوبی جنگل های منطقه یعنی ارزش کارکرد تولیدی آنها 38508 میلیون ریال و ارزش اقتصادی سالانه برای هر هکتار 37/9 میلیون ریال بدست آمد که نقش زیادی در اقتصاد خانوارهای بهره بردار در منطقه دارد. در این تحقیق، بر پایه محاسبات انجام شده، ارزش هر هکتار از اکوسیستم جنگلی منطقه برای تولید سالیانه آب معادل 5/58 میلیون ریال بدست آمد. در این تحقیق مشخص شد که کارکرد تولید آب دارای بیشترین ارزش بین سایر خدمات اکوسیستمی مورد مطالعه بود و 7/43 درصد از سهم ارزشگذاری خدمات را به خود اختصاص داد. در ارتباط با جلوگیری از فرسایش خاک نتایج نشان داد که در اکوسیستم جنگل مقدار فرسایش خاک 05/1 تن در هکتار نسبت به میانگین سایر کاربری های حوزه کمتر است و سالیانه در هر هکتار از جنگل های منطقه میزان 1050 کیلوگرم در هکتار از هدر رفت عناصر خاک جلوگیری می شود، که دارای ارزش ریالی 22 میلیون ریال می باشد. بعبارت دیگر جنگل های منطقه مورد مطالعه قادر هستند مانع از تحمیل حدود 90604 میلیون ریال خسارات ناشی از فرسایش و هدر رفت خاک شوند. هر هکتار از این جنگلهای منطقه 25/41 تن ترسیب و ذخیره کربن اتفاق می افتد که با توجه به سطح زیر پوشش این جنگلها کل مقدار ترسیب کربن 169442 تن بوده که دارای ارزشی معادل 180049 میلیون ریال می باشد و اهمیت این جنگلها را نشان می دهد، از کل ارزشگذاری خدمات صورت گرفته در منطقه 8/32 درصد آن مربوط به کارکرد ترسیب کربن بوده است.

نتایج این تحقیق بیانگر آن است که خدمات و کارکردهای زیست محیطی جنگل های منطقه رایگان نیستند و ارزش و بهای اقتصادی به ظاهر نهفته ای دارند که بسیار مهم اند و دارای ارزش ریالی خیلی بیشتری نسبت به ارزش های بازاری و قابل تبادل در بازار (برداشت محصولات غیرچوبی) هستند.