عوامل موثر بر رفتار محیط زیست گرایانه ی آبزی پروران استان گیلان

آبزی پروری به عنوان یک فعالیت کشاورزی است که می تواند در تامین نیازهای غذایی و سلامت جمعیت جهان نقش مهمی را ایفا کند. ولی این صنعت در استان گیلان با مشکل های محیط زیستی گسترده ای همچون استفاده ی بیش از حد از هورمون ها و آنتی بیوتیک ها، استفاده از کودهای غیربهداشتی و استفاده ی بیش از حد از کود، رهاسازی پساب مزرعه های پرورش ماهی و برخوردار نبودن مزرعه ها از شناسنامه ی بهداشتی مواجه است که آن را به سوی ناپایداری سوق می دهند. سوالاتی که وجود دارد این است که چگونه می توان آبزی پروران را به انجام رفتارهای متناسب با محیط زیست تشویق کرد؟ چه عواملی در تشویق آبزی پروران و بر انجام رفتارهای محیط زیست گرایانه موثر هستند؟ بنابراین با تلفیق تیوری رفتار برنامه ریزی شده و مدل پذیرش فناوری دیویس که به بررسی عوامل موثر در انجام رفتار می پردازند، چارچوب نظری پژوهش برای بررسی عوامل موثر بر رفتار محیط زیست گرایانه ی آبزی پروران استان گیلان بیان شد.

پژوهش حاضر از نظر پارادایمی، کمی و از نظر هدف، کاربردی و از جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات، توصیفی- همبستگی و علی- رابطه ای است. جامعه ی آماری پژوهش را دو گروه پرورش دهندگان ماهیان گرمابی (5830 نفر) و پرورش دهندگان ماهیان سردآبی استان (200 نفر) تشکیل می دهند. از پرورش دهندگان ماهیان گرمابی 353 نفر و از پرورش دهندگان ماهیان سردآبی 12 نفر با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با انتساب متناسب به عنوان نمونه ی آماری انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز، پرسشنامه ای محقق ساخته در نه بخش تدوین شد. روایی پرسشنامه از طریق پانل متخصصان و پایایی آن با کمک آلفای کرونباخ تایید شد (89.0 ≥ α≥ 0.73). بمنظور تعیین اعتبار سازه و برازش مدل طراحی شده، از روش تحلیل عاملی تاییدی و مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شد.

نتایج نشان داد که متغیرهای به کار رفته در پژوهش، الگوی مناسبی برای بروز رفتار محیط زیست گرایانه ی آبزی پروران استان گیلان هستند. عامل های فردی با درک مفید بودن و درک آسانی کاربرد، رابطه ی مثبتی را دارند. عامل های اجتماعی نیز با درک مفید بودن رابطه ی مثبت دارند اما با درک آسانی کاربرد رابطه ی منفی و معکوسی را دارند. درک مفید بودن و درک آسانی کاربرد با نگرش نسبت به آن رفتار رابطه ی مثبتی را دارند. همچنین درک مفید بودن با مقدار ضریب بتای بیشتر رابطه ی موثرتری را با نگرش نسبت به یک رفتار دارد. نگرش، هنجار ذهنی و کنترل رفتاری درک شده بر قصد رفتاری و رفتار فرد موثر هستند. متغیر نگرش بیشترین رابطه ی مثبت را با قصد رفتاری دارد. درک مفید بودن به شکل مستقیم نیز با قصد رفتاری، رابطه ی مثبت و معنی داری را دارد. قصد رفتاری نیز با ضریب بتا 78.0 ارتباط مثبتی را با رفتار محیط زیست گرایانه آبزی پروران استان دارد و این عامل در کنار کنترل رفتاری درک شده 84 % از تغییرات رفتار را تبیین می کند.

نتایج همچنین نشان داد اگر فردی رفتار محیط زیست گرایانه را مفید بداند و از سویی دیگر به کارگیری آن رفتار، آسان و قابل فهم نیز باشد در نتیجه موجب بهبود نگرش محیط زیستی او نیز می شود. در مجموع بررسی مجدد دوره های برگزار شده و تجدید نظر در مطالب بیان شده و نحوه ی مناسب و مطلوب بیان مطالب باید مورد توجه مسیولان ترویجی شیلات استان قرار بگیرد. حمایت های تسهیلاتی و فنی می تواند موجب ایجاد حس استقلال و آزادی عمل در آبزی پروران بمنظور انجام رفتارهای محیط زیست گرایانه شود.