توصیف و تحلیل ساخت امری در زبان فارسی معاصر از‎ ‎نظر شناختی

پژوهش حاضر با رویکرد شناختی و به روش پیکره ای، به بررسی توصیفی- تحلیلی ساخت امری در زبان فارسی می پردازد؛ به عبارت دقیق تر، در پی یافتن دسته بندی انواع ساخت امری، بسامد رخداد و الگوی مورد استفاده افعال پرکاربرد، بررسی ساخت امری منفی و نیز کاربرد گفتمانی- تعاملی این ساخت در زبان فارسی است. برای گردآوری داده ها ابتدا مطالعه کتابخانه ای صورت گرفت که در آن ساخت های امری از رمان دایی جان ناپلیون استخراج شد. پس از آن به «پیکره زبان فارسی» پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی مراجعه شد و متن های تات نشین های بلوک زهرا، قصه های بهرنگ، روزنامه همشهری- آموزشی1-1382 و روزنامه همشهری- آموزشی2-1382 مورد بررسی قرار گرفت. پرسش های این پژوهش با بهره گیری از مفاهیم وضع شده در دستور شناختی، مانند طرح واره و پیش نمونه، پاسخ داده شد. براساس این مفاهیم، ساخت امری فارسی را می توان به صورت ساده، شرطی، مجهول، حذفی، دعا و نفرین، و نقش نمای گفتمانی دسته بندی کرد. افعال گفتن، گذاشتن(اجازه دادن)، دیدن، رفتن، آمدن و دادن بیشترین بسامد را در ساخت امری زبان فارسی داشتند. در بررسی ساخت امری منفی مشاهده شد غالبا از افعال ذهنی استفاده می شود. همچنین برخی از ساخت های امری دارای کارکردی غیرامری بودند.