تعیین و ارزیابی کارایی مصرف آب پتانسیل و برتری نسبی کشت محصولات زراعی عمده فاریاب در برخی استان های کشور

وجود فناوری های جدید همچون سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) می تواند کمک موثری در استفاده بهینه از آب آبیاری را فراهم کند. بنابراین بهره برداری از این منابع به شکل مطلوب، موثر و کارا به منظور تضمین توسعه پایدار، یکی از مهم ترین موضوعات مطرح شده در دنیای امروز است. این پژوهش به منظور ارزیابی شاخص کارایی مصرف آب پتانسیل در مقیاس دشت و با استفاده از داده های نیاز آبی، سطح زیر کشت، عملکرد و تعیین مزیت نسبی کشت محصولات گندم و جو به تفکیک دشت در استان های تهران، البرز، قم، قزوین و زنجان با استفاده از قابلیت سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) انجام شد. آمار عملکرد محصولات گندم و جو با روش میانگین وزنی در نرم افزار ArcGIS به عملکرد در دشت های محدوده مطالعاتی تبدیل شد. برای محاسبه شاخص کارایی پتانسیل و واقعی مصرف آب از نرم افزار بهینه سازی و برنامه ریزی مصرف آب کشاورزی (OPTIWAT) به منظور محاسبه نیاز خالص آبیاری و راندمان آبیاری فعلی دشت ها و همچنین از میزان عملکرد محصولات گندم و جو به تفکیک دشت ها استفاده شد. پهنه بندی شاخص های کارایی مصرف آب نیز با استفاده از نرم افزار ArcGIS و با روش Kriging انجام شد. نتایج پهنه بندی نشان دهنده برتری نسبی کشت محصولات در قسمت های غربی و شمال غربی استان تهران، جنوب و جنوب غربی استان البرز، نواحی جنوب غربی، شمال غربی و مرکزی استان قزوین، مناطق مرکزی استان قم و همچنین نواحی شمالی و جنوبی استان زنجان نسبت به سایر مناطق است. متوسط شاخص کارایی مصرف آب پتانسیل و واقعی گیاه گندم در کل محدوده مطالعاتی استان ها به ترتیب برابر 43/1 و 58/0 کیلوگرم بر متر مکعب و برای گیاه جو به ترتیب برابر 62/1 و 65/0 کیلوگرم بر متر مکعب است.