اثرات جهت خاک ورزی بر هدررفت نیتروژن و فسفر از خاک و جذب آنها توسط گندم در شرایط دیم

کشتزارهای دیم واقع در مناطق شیبدار منبع عمده هدررفت آب، خاک و عناصر غذایی در مناطق خشک و نیمه خشک هستند. اطلاعات اندکی در مورد اثرات عملیات خاک ورزی بر فرسایش خاک، هدررفت عناصر غذایی و جذب آنها در کشتزارهای شیبدار در مناطق نیمه خشک وجود دارد. این پژوهش به منظور بررسی اثرات جهت خاک ورزی بر هدررفت آب و خاک، هدررفت نیتروژن و فسفر و میزان جذب آنها در گندم دیم انجام گرفت. آزمایشی در دو جهت خاک ورزی شامل خاک ورزی موازی شیب و خاک ورزی روی خطوط تراز با چهار تیمار کودی شامل شاهد، اوره، سوپرفسفات تریپل و اوره به همراه سوپرفسفات تریپل در کرت هایی با ابعاد 8×75/1 متر در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 94-1393 در کشتزارهای دیم شهرستان زنجان به اجرا درآمد. نتایج نشان داد که تفاوت معنی دار بین دو روش خاک ورزی از نظر هدررفت آب و خاک (001/0 < p) و هدررفت نیتروژن و جذب آن در دانه گندم (001/0 < p) وجود دارد، اما به لحاظ هدررفت فسفر و جذب آن در دانه، تفاوت معنی دار مشاهده نشد. هدررفت آب و خاک در کرت های تحت خاک ورزی موازی شیب به میزان 56/1 و 50/2 برابر بیشتر از خاک ورزی موازی خطوط تراز بود. هدررفت نیتروژن در کرت های تحت خاک ورزی موازی شیب به میزان 29/1 برابر بیشتر از کرت های تحت خاک ورزی روی خطوط تراز بود. هدررفت نیتروژن در کرت ها با افزایش هدررفت آب و خاک افزایش یافت به طوری که رابطه ای معنی دار بین هدررفت نیتروژن و هدررفت آب (55/0=2R) و هدررفت خاک (59/0=2R) مشاهده شد. به طور کلی این پژوهش نشان داد که جهت خاک ورزی نقشی مهم در هدررفت آب و خاک و درنتیجه هدررفت نیتروژن و جذب آن توسط گیاه در کشتزارهای دیم منطقه نیمه خشک دارد. به کارگیری روش خاک ورزی روی خطوط تراز اولین گام برای حفظ منابع آب و خاک و افزایش باروری خاک در این مناطق است.