طراحی الگوی برنامه درسی نوآورانه در نظام آموزش عالی ایران: یک مطالعه کیفی

پژوهش حاضر با هدف طراحی الگوی برنامه درسی نوآورانه در نظام آموزش عالی کشور با استفاده از نظریه برپایه انجام شد. جامعه مورد مطالعه تمام متخصصان و صاحبنظران حوزه برنامه ریزی آموزشی و درسی در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی تحت نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری کشور بودند که تعداد 24 نفر از آنها ابتدا به روش هدفمند و سپس، با استفاده از روش گلوله برفی و نمونه گیری نظری برای مطالعه انتخاب شدند. نتایج نشان داد که برنامه درسی نوآورانه شامل ابعاد ابهام پذیری، نوگرایی، جامعه گرایی، تحول گرایی، پیچیدگی، کمال گرایی، بازارمحوری، ارزش گرایی، نیازمحوری و ارتباط محوری است. بر اساس یافته ها عوامل علی موثر بر توسعه برنامه درسی نوآورانه شامل ویژگی های آموزشگر، مدیریت، رویکرد دانشگاه، ساختار برنامه درسی، تمرکززدایی، منابع و روش های آموزشی، عوامل انگیزشی-حمایتی، عوامل ساختاری آموزش عالی و ویژگی های فراگیران است. عوامل زمینه ای موثر بر توسعه برنامه درسی نوآورانه شامل امکانات و تجهیزات دانشگاه، قوانین و مقررات، عوامل اجتماعی- فرهنگی، شرایط کاری و شغلی و عوامل اقتصادی است. عوامل مداخله گر موثر بر توسعه برنامه درسی نوآورانه شامل عوامل فناوری، سیاستگذاری ها و عوامل کلان مدیریتی است. راهبردهای پیشنهادی برای توسعه برنامه درسی نوآورانه شامل استفاده از نظرهای ذینفعان، انجام دادن مطالعات نیازسنجی، امکان سنجی و آینده پژوهی، تمرکززدایی در آموزش عالی، انجام دادن مطالعات اقدام پژوهی، تامین بودجه و شرایط، برگزاری دوره ها و کارگاه های آموزشی، تاسیس مراکز اعتباربخشی، شناسایی و حمایت از افراد خلاق و ایده پرداز، تشکیل ساختارها و شبکه های رسمی و غیررسمی، تعیین نظام رتبه بندی دانشگاه ها بر اساس شاخص نوآوری و توجه به رویکرد یادگیری محوری و مدیریت دانش است. یافته ها نشان داد که مهم ترین پیامدهای اجرای برنامه درسی نوآورانه دستیابی به چشم اندازها، رسالت ها و اهداف اصلی آموزش عالی، توانمندسازی فراگیران، توسعه کارآفرینی و اشتغال پایدار، افزایش ارتباط دانشگاه با بازار کار و صنعت، بهبود شاخص های رفاه در جامعه و دستیابی به توسعه پایدار همه جانبه است.