مطالعه مورفولوژیکی و مولکولی تعیین جنسیت در شاهدانه

شاهدانه (Cannabis sativa L.) یک گیاه مهم با کاربردهای مختلف در صنایع دارویی و تولید کاغذ است. با توجه به این که اغلب گیاهان ماده در صنایع دارویی و در گیاهان نر در تولید فیبر حایز اهمیت بیشتری هستند و گرده افشانی گیاه کیفیت فرآورده های تولیدی را کاهش می دهد، همیشه یکی از دغدغه های محققان و کشاورزان شناسایی زودهنگام جنسیت در شاهدانه بوده است. بذرها از 26 جمعیت از مناطق مختلف ایران به همراه یک جمعیت از افغانستان به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی در 10 تکرار کشت شدند. پنج گیاه نر و پنج گیاه ماده از هر جمعیت برای تجزیه های مورفولوژیکی و مولکولی نمونه برداری شدند. از 13 آغازگر ISSR و دو SCAR استفاده شد. تفاوت مورفولوژیکی مرتبط با جنسیت در جمعیت های شاهدانه مورد مطالعه مشاهده شد. نتایج نشان داد که در برخی از صفات بین جمعیت ها در درون هر دو جنس تفاوت معنی داری وجود دارد. گیاهان نر عمدتا بلندتر و باریک تر از گیاهان ماده بودند و چرخه زندگی کوتاه تری نسبت به گیاهان ماده داشتند. بالاترین میانگین هتروزیگوسیتی در آغازگر ISSR3 و کم ترین آن در آغازگرUBC825 مشاهده شد. به طور کلی 143 جایگاه پلی مورفیک و یک جایگاه پلی مورفیک به ترتیب در آغازگرهای ISSR و SCAR شناسایی شد. از بین 143 جایگاه پلی مورفیک در ISSR تنها 10 نشانگر رابطه معنی داری با جنسیت داشتند. آغازگر SCAR MADC6مونومورف بود. از طرف دیگر آغازگر SCAR MADC5 پلی مورفیسم نشان داد و رابطه معنی داری با نوع جنس داشت. بنابراین، به نظر می رسد که این نشانگرها، به ویژه MADC5، دارای ارزش بالقوه برای تعیین جنسیت در C. sativa هستند.