سبک شناسی دیباچه ها و تحمیدیه های متون نثر سبک عراقی

دیباچه نویسی و تحمیدیه نگاری در ادب فارسی، عمری به اندازه عمر نثرنویسی دارد؛ بعبارت دیگر، از زمان پیدایش اولین متون منثور، تحمیدیه نویسی نیز وجود داشته است که از آن جمله میتوان بمقدمه کتابهایی نظیر شاهنامه ابومنصوری، الابنیه عن حقایق الادویه و شرح التعرف اشاره کرد. دیباچه تصویرکاملی را از موضوع، سبک و سبب تالیف کتاب، زندگی و اندیشه و اوضاع اجتماعی زمان مولف... نشان میدهد. دراین پژوهش که به روش توصیفی و تحلیل محتوا به انجام رسید، برجسته ترین متون نثر فارسی سده های 6، 7 و 8 هجری قمری از دیدگاه سبک شناسی با تاکید بر مباحث زبانی و محتوا بررسی شده است. توجه به ساختار و محتوای دیباچه ها ، نشان میدهد که نویسندگان این آثار، چه مولفه هایی را مدنظر داشته و بر حسب محور اصلی اثر، طرز بیان و تفکر و سبک ادبی خویش، چگونه عمل کرده اند. براساس این مقاله دیباچه های آثار سده های ششم، هفتم و هشتم بطورکلی شامل دو بخش است: یکی تحمیدیه ای به زبان عربی شامل حمد خداوند و اوصاف او و نعت پیامبرو اصحاب و خاندان او و دیگر تحمیدیه ای به زبان فارسی شامل نام ادیب، سلطان روزگار و مدح و انگیزه آفرینش اثر، دعا برای طول عمر ممدوح و ماندگاری سلطنت یا وزارت او که در نهایت با معرفی ابواب و فصول کتاب خاتمه مییابد. دیباچه و تحمیدیه، دریچه ورود و آشنایی با متن و محتوای اثر است که بسته به هنر و توانمندی صاحب اثر، میتواند بیانگر اندیشه و طرز تفکرو نیزشناخت سبک لفظی و معنوی و دغدغه های فکری مولف باشد. مهمترین مختصات تحمیدیه ها و دیباچه های فارسی را سجع و دیگر صنایع لفظی، همچنین اطناب در علم معانی و اقتباس از آیه و حدیث، تشکیل میدهد.