تعیین و طراحی محدوده رژیم جریان مطلوب اکولوژیکی رودخانه زرین گل با بررسی مشخصه های هیدرومورفواکولوژیکی، رویکردهای مبتنی بر شاخص هیدرولوژیکی و مدل اکوهیدرولیکی شبیه سازی مطلوبیت زیستگاه

در مطالعات برنامه ریزی توسعه پایدار منابع آب در حوضه های آبریز، بایستی ارزش های اکولوژیکی و تداوم حیات اکوسیستم های رودخانه ای به رسمیت شناخته شود. رژیم طبیعی جریان، نقش کلیدی در حفاظت از اجزای زیستگاه رودخانه و شکل گیری تنوع زیستی دارد. به این منظور، در پژوهش حاضر با محاسبات گام به گام، جریان اکولوژیکی رودخانه زرین گل استان گلستان با استفاده از روش های هیدرولوژیکی تنانت، تسمن، تگزاس و کمبود جریان اکولوژیکی تعیین شد و تحلیل زیستگاه گونه ماهی هدف با مدل اکوهیدرولیکی شبیه سازی فیزیکی زیستگاه (PHABSIM)، جهت ایجاد شرایط پایدار اکولوژیک، مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد با انجام شبیه سازی هیدرولیکی و آنالیز سری زمانی دبی- فیزیک زیستگاه با استفاده از منحنی های شاخص مطلوبیت، محدوده رژیم جریان موردنیاز برای تامین پتانسیل اکولوژیکی زیستگاه گونه سگ ماهی جویباری (Paracobitis hicanica) بین 85/0 تا 42/4 مترمکعب برثانیه، با میانگین دبی سالانه 73/1 مترمکعب برثانیه (معادل 80 درصد جریان طبیعی رودخانه) بایستی در داخل رودخانه زرین گل برقرار باشد. انعطاف پذیری و اثربخشی رژیم جریان در روش های هیدرولوژیکی تنانت، تگزاس و تسمن برای حفاظت و احیا زیستگاه رودخانه مورد مطالعه کافی نیست. اما روش کمبود جریان اکولوژیکی با ارایه آمارهای جریان سازگار با محیط زیست، ضمن تامین نیازهای درون جریانی، تغییرات هیدرولوژیکی رژیم جریان رودخانه زرین گل را به خوبی توصیف می نماید. بر اساس نتایج بدست آمده، رژیم جریان مطلوب زیست محیطی اختصاص یافته با استفاده از روش شبیه سازی زیستگاه، قادر به حفاظت از رژیم جریان طبیعی برای نگهداری از ارزش های اکولوژیکی رودخانه، عملکرد مناسب زیستگاه های رودخانه ای و حفظ شرایط مورفولوژیکی بستر رودخانه می باشد. روش های مورد استفاده در این مطالعه و نتایج بدست آمده، در برنامه ریزی منابع آب و حفاظت اکوسیستم رودخانه ها، ارزشمند است.