تجزیه وتحلیل دای آلل برخی از صفات مهم مورفو فنولوژیکی در گندم نان (Triticum aestivum L.)

گندم ‏Triticum aestivum L.)‏) از مهمترین غلات و  محصولات غذایی در جهان است. این گیاه، از ظرفیت فراوانی در مطالعات ژنتیکی برای پراکنش وسیع اکولوژیکی آن و ازتنوع فراوانی برای صفات مختلف مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی برخوردار است. برای تحلیل اثر ترکیب پذیری عمومی (GCA) و ترکیب پذیری خصوصی (SCA) صفات مورفوفنولوژیک گندم –که شامل صفات روز تا سبز شدن، روز تا گلدهی، روز تا رسیدگی، طول برگ پرچم، طول دوره پر شدن دانه، وزن سنبله در بوته، وزن ساقه و عملکرد دانه است- از طرح دای آلل کراس 8×8 یک طرفه به روش دوم گریفینگ مدل ثابت (I) استفاده شد. در این تحقیق، ارقام کوهدشت، مهرگان، کریم، لاین 17، N-80-19، اترک، N-92-9 و احسان براساس طرح بلوک های کامل تصادفی با دو تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه گنبد کاووس در پاییز سال 1396-1397 ارزیابی شدند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که تفاوت معنی داری بین صفات مورد بررسی وجود دارد که نشان دهنده تنوع معنی دار در بین والدین آنها برای کلیه صفات مورد مطالعه است. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر ترکیب پذیری عمومی (GCA) برای کلیه صفات بجز روز تا رسیدگی و طول دوره پر شدن، در سطح احتمال 5% معنی دار شد. نتایج به دست آمده از نسبت میانگین مربعات GCA بر SCA نشان می دهد که واریانس ژنتیکی افزایشی، نقشی غالب در توارث اکثر صفات دارد. بیشترین وزن دانه های موجود مربوط به رقم کریم و کمترین میزان هم مربوط به رقم N-92-9 بود که از 104/5 گرم تا 091/0 گرم در نوسان بود. همچنین براساس نتایج بای پلات، تلاقی های N-92-9 × احسان، N-92-9 × کوهدشت، مهرگان × اترک، احسان × لاین 17، N-80-19 × مهرگان و کریم × کریم، از بهترین هیبرید برای عملکرد دانه برخوردار است. مطالعات بیشتر در باب صفات زراعی، آگاهی ما را در ارقام گندم مورد استفاده در بررسی حاضر بهبود می بخشد و می تواند به ساماندهی برنامه های به نژادی بعدی کمک کند.