ارزیابی خفتگی شرطی اولیه بذر ارقام کلزای (Brassica napus) تولید شده در استان های گلستان و مازندران

خفتگی شرطی تحت عنوان حالتی پویا بین شرایط خفتگی و عدم خفتگی درنظر گرفته می شود. بذرهای دارای خفتگی شرطی بطور عمده در دامنه باریکتری از شرایط دمایی جوانه می زنند. این نوع از خفتگی معمولا در بذرهای دارای خفتگی فیزیولوژیکی نشان داده شده است؛ اما در برخی از بذرهای تازه برداشت شده نیز خفتگی شرطی نشان داده شده است. هدف از این تحقیق بررسی این سوال بود که آیا بذرهای تازه برداشت شده کلزا فاقد خفتگی هستند یا دارای خفتگی شرطی می باشند.

 مواد و روش ها:

 این آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار در آزمایشگاه تکنولوژی بذر پردیس ابوریحان دانشگاه تهران در سال 1397 انجام شد. در این آزمایش ابتدا بذرهای کلزا از 20 موقعیت جغرافیایی مختلف در دو استان گلستان و مازندران جمع آوری شدند. سپس اقدام به آزمون جوانه زنی در دماهای 5، 15، 20، 30 و 35 درجه سلسیوس شد و درصد و سرعت جوانه زنی بذرها ثبت شد. به منظور رفع خفتگی بذر کلزا از دو تیمار مختلف اسید جیبرلیک و پس رسی استفاده شد. به منظور اعمال تیمار پس رسی، بذرها درون پاکت کاغذی در محیطی خشک و تاریک به مدت 6 ماه انبار شده و سپس مورد آزمون قرار گرفتند. جهت اعمال تیمار اسید جیبرلیک نیز، محلول 100 میلی گرم در لیتر اسید جیبرلیک تهیه و به پتری ها اضافه شد و سپس درصد و سرعت جوانه زنی ثبت گردید.

 یافته ها:

 نتایج نشان داد که بذرهای تازه برداشت شده کلزا دارای خفتگی شرطی اولیه بودند و در دامنه باریکی از شرایط دمایی جوانه زنی داشتند. همچنین، دماهای کاردینال برای بذرهای تازه برداشت شده به ترتیب 45/4 و 8/27 درجه سلسیوس برای دماهای پایه و سقف بود. پس از اعمال تیمارهای اسید جیبرلیک و پس رسی بذرها در دامنه گسترده تری از دما جوانه زنی کردند و دماهای پایه و سقف به ترتیب به 74/1 و حدود 40 درجه سلسیوس رسید. همچنین، درصد جوانه زنی بذرهایی که توسط اسید جیبرلیک و پس رسی تیمار شده بودند در دماهای بالا و پایین افزایش یافت و این افزایش در درصد جوانه زنی در دماهای بالا بیشتر از دماهای پایین بود. همچنین تاثیر تیمار اسید جیبرلیک در رفع خفتگی بیشتر از تیمار پس رسی بود و تیمار پس رسی تاثیری حدواسط بین جیبرلیک و بذرهای تازه برداشت شده داشت.

 نتیجه گیری:

 بر اساس نتایج این آزمایش اعمال تیمارهای رفع خفتگی جیبرلیک اسید و پس رسی موجب رفع خفتگی شرطی اولیه کلزای تازه برداشت شده و افزایش دامنه دمایی جوانه زنی این بذور در دماهای بالا و پایین شد. در این بین تیمار اسید جیبرلیک (غلظت 100 میلی گرم در لیتر) بیشترین تاثیر را بر رفع خفتگی و افزایش گستره دمایی داشت. در بین ارقام این تغییرات در ظرفیت جوانه زنی در دو رقم هایولا 50 و تراپر بیشتر بوده و رقم هایولا 401 کمترین تغییرات را داشت.