تحلیل گفتمان موضوع حجاب به روش پدام در مطبوعات عصر مشروطه (با تا کید بر نشریه ایرانشهر)

با شروع روند مدرنیزاسیون در ایران عصر قاجار و او جگیری آن در مشروطه، مطالبی بی سابقه پیرامون حجاب در فضای مطبوعات آن دوره مطرح شد. پرداختن و اعتراض به مسئله حجاب زنان ایرانی در آن عصر، مسئله ای بود که به شدت عرصه سیاسی و اجتماعی ایران را حساس و برآشفته م یکرد. با این حال، ادبیات جدیدی که زمینه های تغییر در وضعیت زنان ایرانی را به وجود آورد، به تدریج وارد این حوزه شد. این مقاله با روش تحلیل گفتمان پدام در پنج لایه تحلیل، از مرحله «سطحی-سطحی » تا مرحله «عمیق تر » به بررسی برخی متون مندرج در نشریات مشروطه درباره زنان می پردازد و در عین کمبود پژوهش ها در این باره و کارآیی محدود روش های تاریخی، با بیان دلایل و انگیزه ها، نقش شرایط فرهنگی ، سیاسی و اجتماعی آن دوره، تاثیر آنها را در طرح مسئله حجاب و پیشبرد آن روشن می کند. تحصیل زنان و روشنفکران آن عصر در مدارس اروپایی، پذیرش رهبری فرهنگی اروپا، لزوم ترقی و تجدد ایران و از طرف دیگر فرو رفتگی عمیق زنان ایرانی در باورهای سنتی و کهنه در کنار مردسالاری شدید جامعه ایرانی، نقش اصلی را در موضع گیری نسبت به ترقی و رشد زنان آن عصر دارد. با بررسی مطالبی از محتوای نشریه ایرانشهر که به علت چاپ آن در خارج از ایران در بیان افکار خود محدودیت کمتری داشته است، معلوم می شود که خواسته های هم عرض اجتماعی آن عصر، مانند حق تحصیل، تساوی در حقوق و آزادی اجتماعی زنان، در کنار ادبیات انتقادی حمله به سنت ها و فرهنگ زنان و مردان ایرانی، قیاس زنان ایرانی با زنان اروپا، تمسخر نهادهای فرهنگی مانند تربیت، خانه داری و همسرداری به سبک ایرانی، به نوعی ادبیات تمهیدی، کنایی و جایگزین برای طرح مسایل حساس دینی و اجتماعی، مانند حجاب بوده است.