مقام معشوقی در عرفان (با تکیه بر مقام معشوقی شمس تبریزی و مولانا)

سلطان ولد در ولدنامه به دو مقام عاشقی و معشوقی در عرفان قایل است و شمس تبریزی و مولانا را از جمله عارفانی می داند که به مقام معشوقی نایل آمده اند. با بررسی نظریه های بزرگان تصوف و عرفان از آغاز تا سده هفتم هجری درمی یابیم که چنین دیدگاهی در مورد مراتب عشق، برآمده از نص قرآن مجید و حدیثی از پیامبر اکرم(ص) است و برخی از بزرگان عرفان، از جمله عین القضاه همدانی و روزبهان بقلی شیرازی درباره مقام معشوقی، نظریه پردازی کرده اند. در اندیشه این بزرگان، مقام معشوقی، مقامی بسیار برتر و والاتر از مقام عاشقی است. در این مقام که مربوط به روزگار پختگی اندیشه های عرفانی است سالک در مراتب عشق به حق تعالی به مرتبه ای می رسد که معشوق و محبوب خداوند واقع می شود؛ به گونه ای که جایگاه عاشق و معشوق عوض می شود و این بار خدا عاشق است و بنده معشوق. رسیدن به چنین مقامی مستلزم دیدار سالک با فردی است که به مقام معشوقی رسیده است؛ همان گونه که مولانا با شمس تبریزی دیدار می کند و به این مقام نایل می شود. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی به نگارش درآمده و برای گردآوری اطلاعات پژوهش از روش کتابخانه ای بهره گرفته شده است.