بررسی کیفی ماندگاری معماری مجموعه ی بازار تبریز از منظر پدیدارشناسی

معماری تجسم فرهنگ یک جامعه است که در قالب کالبد مادی بیان و مورد قضاوت قرار می گیرد. امروزه یکی از مهمترین مسایلی که نظر معماران را به خود جلب نموده، مسئله ی لزوم ماندگاری معماری و احیای آن است. در این راستا پارادایم پدیدارشناسی با رویکرد تفسیری با تاکید بر روح و حس مکان به دنبال شناخت عوامل موثر بر تداوم و ماندگاری مکان، مشروط به تجربه ی انسان و تفسیر او است که پژوهشگر از طریق تعامل با موضوع مورد پژوهش به شناخت آن می رسد. شناخت در این دیدگاه امری عینی و مادی نیست و دارای ابعاد و تفسیرهای مختلف است. در این راستا هدف تحقیق حاضر تاکید بر رویکرد پدیدارشناسی به منظور کشف دلالت های ماندگاری در مجموعه ی بازار تاریخی تبریز می باشد. نظام تفسیر و رویکرد تحقیق حاضر پدیدارشناسی، و نظام تحلیل آن روش شناسی کیفی است و از روش نظریه ی زمینه ای برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارایه ی نظریه ی نهایی استفاده شده است. در این راستا، فضای معماری مجموعه ی بازار تبریز، در ذیل سه مولفه ی معنا و هویت، کالبد و فضا و عملکرد به صورت جزء به جزء مورد بررسی قرار گرفته است؛ در این مرحله محققان با انجام مصاحبه های باز و عمیق نسبت به گردآوری اطلاعات اقدام کرده و عناصر و اجزای بازنمونی مولفه ها، تحت 15 مفهوم اولیه شناسایی و کدگذاری باز گردیده است؛ در مرحله ی بعد هر کدام از معیارهای ماندگاری، در ذیل هر یک از پدیدارهای دو گانه ی روح مکان و حس مکان (هویت مکان، وابستگی به مکان و دلبستگی به مکان)، در چند سطح پدیدارشناختی و با استفاده از کدگذاری های محوری و گزینشی، مورد تفسیر و تعیین موضوع قرار گرفته است. نهایتا 7 مقوله ی عمده ی تاثیرگذار: خاطره انگیزی برای افراد؛ هویتمند بودن فضای بازار؛ انعطاف پذیربودن آن و انطباق با نیازهای افراد در دوره های تاریخی (در نظر داشتن نیازهای زمانی و مکانی)؛ داشتن عملکرد چندمنظوره؛ وجود انواع نشانه ها در فضای بازار و دسترسی مناسب به کارکردهای مختلف؛ تاکید بر انواع مراودات اجتماعی، اقتصادی و...؛ و چیدمان فضایی مناسب ساختمان ها با مناظر مناسب بر ماندگاری معماری بازار شناسایی و تدوین شده است. در مرحله ی پایانی، با یکپارچه کردن، مقایسه، و تعمق پیرامون مقولات به دست آمده در مراحل قبلی، یک مقوله ی هسته تحت عنوان «خاطره انگیزی و ایجاد حس تعلق به فضا در مجموعه ی بازار و همچنین توسعه ی عملکردی در محور خطی و دوره ای روبه پیشرفت در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، معنوی و حفظ گذشته ی تاریخی» به عنوان عامل اصلی ماندگاری معماری بازار تبریز بر اساس رویکرد پدیدارشناسی انتخاب گردیده است.