تحلیل و بررسی گفتمان رمان صخب البحیره از محمد البساطی (در پرتو رویکرد انتقادی نورمن فرکلاف)

تحلیل گفتمان انتقادی، از شاخه های برجسته و سیری تکوینی از تحلیل گفتمان در مطالعات زبان شناختی است که فراتر از توصیف صرف داده های زبانی، فرآیندهای ایدیولوژیک و بافت های موقعیتی، اجتماعی و بینامتنی موثر بر شکل گیری گفتمان را در کانون توجه خود قرارمی دهد. از مهم ترین و مدرن ترین رویکردهای تحلیل گفتمان انتقادی، الگوی تحلیلی نورمن فرکلاف است. در این روش، گفتمان در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین، بررسی می شود. پژوهش حاضر، با روش توصیفی - تحلیلی و در پرتو رویکرد نورمن فرکلاف، به تحلیل و بررسی گفتمان رمان صخب البحیره از محمد البساطی که جزء صد رمان برتر عربی است و جایزه بهترین رمان سال 1994 را به خود اختصاص داده، پرداخته است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که البساطی در سطح توصیف، با بیانی ساده و دور از ابهام و با برقراری روابط میان واژگان و استفاده از واژگان و اصطلاحات عامیانه و با بهره گیری از ساختار جملات خبریه و معلوم، در پی تبیین ایده های مورد نظرش است. در سطح تفسیر، نویسنده با توجه به بافت محیطی(دریاچه مانزلا) و با استفاده از الگویی از پیش موجود، فضای حاکم را با گفتمانی غیرمستقیم؛ اما منطبق با دیدگاه خویش، ترسیم نموده است. تبیین رمان بیانگر این است که ترکیب اجتماعی و مشاهده وضعیت مردم مصر، سختی های مردم روستا و حاشیه نشین و زندگی گذشته البساطی، از دلایل موثر در شکل گیری گفتمان اصلی رمان هستند؛ اما گفتمان غالب البساطی، بازتاب دهنده دقیق زندگی طبقات فرودست و حاشیه نشین و تبیین زندگی آن هاست.