عوامل موثر بر پدیده شیشه ای شدن بافت گیاهی در شرایط کشت درون شیشه ای و راهکارهای مقابله با آن مطالعه موردی: گیاه میخک (Dianthus caryophyllus L.)

پدیده شیشه ای شدن ناشی از تغییرات نامطلوب فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی در بافت گیاهی است. در بافت های شیشه ای شده تعداد دستهجات آوندی، سلول های روزنه و سلول های کوتیکول برگ کاهش می یابد و واکویل ها در سلول های مزوفیل برگ حجیم می شوند. عوامل متعددی بر پدیده شیشه ای شدن موثر می باشد که از مهم ترین این عوامل نوع تنظیم کننده ی رشد، نوع و غلظت سیتوکینین ، نسبت یون نیترات به آمونیوم در محلول غذایی، نوع و مقدار آگار، تهویه و تعداد دفعات واکشت می باشد. افزایش غلظت آگار به علت کاهش رطوبت محیط کشت باعث کاهش این پدیده می گردد. درحالیکه افزایش غلظت هورمون سیتوکینین و کاهش نسبت یون نیترات به آمونیوم در محیط کشت باعث افزایش آن می شود. حضور هورمون BA نسبت به سایر سیتوکینین ها و همچنین فیتاژل نسبت به سایر انواع آگار باعث افزایش پدیده شیشه ای شدن می شوند. استفاده از درپوش پارافیلم به علت افزایش تبادلات گازی باعث کاهش تجمع اتیلن و در نتیجه کاهش میزان شیشه ای شدن می گردد. کاربرد سیستم سرمادهی از کف می تواند باعث کاهش فعالیت تمامی آنزیم های آنتی اکسیدانت گردد و منجر به کاهش میزان شیشه ای شدن شاخساره ها می گردد. لذا با توجه به نتایج گزارش شده، جهت کاهش میزان پدیده شیشه ای شدن در شرایط درون شیشه ای، کاربرد سیتوکینین با غلظت های پایین تر، جایگزین نمودن BA با سایر سیتوکینین های رایج و در صورت لزوم کاربرد غلظت های پایین BA (5/0 میلی گرم در لیتر)، استفاده از درپوش پارافیلم، افزایش غلظت آگار تا حد قابل قبول (10 گرم در لیتر)، کاربرد سیستم سرمادهی از کف، کاهش تعداد دفعات واکشت تا حد امکان و سازگار نمودن هرچه سریعتر گیاهچه های کشت بافتی پیشنهاد می گردد.