اثرات اقدامات بیولوژیکی بر شاخص های تنوع گونه ای و کارکردی گیاهان (مطالعه موردی: حوزه آبخیز ارنگه، استان البرز)

تغییر در غنا و تنوع گونه ای از مشخصه های اکوسیستم های دست کاری شده است. هرچه تنوع گونه ای یک اکوسیستم بیشتر باشد، زنجیره غذایی پیچیده تر می شود. از آنجایی که احیاء مراتع با رعایت شرایط اکولوژیک می تواند موجب بهبود کمی و کیفی پوشش گیاهی گردد، بدین منظور تحقیق حاضر در خرداد و تیر 1397در حوزه آبخیز ارنگه استان البرز به منظور بررسی تغییرات تنوع گونه ای و تنوع کارکرد گونه های گیاهی در اقدامات بیولوژیکی مختلف انجام شد. در این تحقیق ویژگی های کارکردی گیاهان، تعداد گونه ها و درصد پوشش آنها در مناطقی که اقدامات بیولوژیکی شامل بذرپاشی، کپه کاری، مدیریت چرا و قرق و هم چنین یک مرتع طبیعی به عنوان تیمار شاهد در مجاورت آن ها انجام گرفت، جمع آوری شد. سپس با استفاده از این اطلاعات، شاخص های تنوع گونه ای غنا (S)، شانون (H)، سیمپسون (D) و یکنواختی (E) و شاخص های تنوع کارکردی شامل چندوجهی محدب (Convex hull hyper-volume)، غنای کارکرد (Functional Richness)، یکنواختی کارکرد (Functional Evenness)، واگرایی کارکرد (Functional Divergence) و شاخص رایو (Rao) در همه سایت ها محاسبه شدند. برای محاسبه این شاخص ها از بسته FD و برای بررسی اثر تیمار های بیولوژیکی بر روی شاخص های تنوع از آنالیز تشخیص کانونیک تعمیمی (GCCA) از بسته canic در نرم افزار R نسخه 3.1.1 استفاده شد. به منظور بررسی مقایسه شاخص های تنوع در تیمار های مختلف بیولوژیکی از آزمون تجزیه واریانس یک طرفه استفاده شد. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که مرتع شاهد دارای بالاترین تنوع شانون بوده و با کپه کاری و قرق اختلاف معنی داری از این نظر داشته است. برای شاخص غنای گونه ای بین تیمار بذرپاشی با مرتع طبیعی اختلاف معنی داری مشاهده نشد، اما با دیگر اقدامات از جمله کپه کاری و مدیریت چرا اختلاف معنی داری در سطح پنج درصد مشاهده شد. نتایج تجزیه واریانس برای شاخص های مختلف تنوع کارکردی بیانگر این مطلب بود که در بین شاخص های تنوع کارکرد، به جز شاخص چندوجهی محدب CHull)، شاخص های غنای کارکرد (FRic)، واگرایی کارکرد (FDiv) و یکنواختی کارکرد (FEve) همبستگی مثبتی با اقدامات بیولوژیکی داشتند. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که شاخص رایو در سایت قرق، دارای بالاترین مقدار بوده و با سایت مدیریت چرا اختلاف معنی داری داشته اما تفاوت آن با بذرپاشی و کپه کاری زیاده بوده است. نتایج بیانگر این مطلب بود که با توجه به زیاد بودن تعداد پایه های گونه های علفی در منطقه و گاهی به علت کپه ای بودن شمارش این گونه ها مشکل و از دقت بسیار پایین نیز برخوردار است، لذا استفاده از ویژگی های کارکردی می تواند شاخص های تنوع را با دقت بیشتری در منطقه برآورد نماید.