امپراتوران ساسانی پیشگامان جهانی سازی: جستاری در مورد انگاره های جهانی شدن در ایران باستان

"جهانی شدن" یکی از تاثیرگذارترین اندیشه های فلسفی بر نهادهای اقتصادی، سیاسی، فرهنگی کشورها و ملل مختلف بر مبنای یک پارچه سازی جوامع بین المللی در عصر نوین است. بیشتر پژوهشگران، آغاز جهانی شدن را به بعد از عصر رنسانس نسبت می دهند، حال آنکه با اندکی تامل در اندیشه های فلسفی و مفاهیم اسطوره ای تمدن های باستان، می توان ریشه و خاستگاه این پدیده را، البته نه به معنای کاملا مدرن و امروزی، در آن ادوار جست وجو کرد. بدون تردید، امپراتوری ساسانیان، که 427 سال (651 - 224 م) در عرصه ی مبادلات سیاسی جهان نقش آفرینی کرده اند، را می توان یکی از بزرگ ترین و مقتدرترین حوزه های فرهنگی تمدنهای جهان باستان دانست که به طور مستقیم، متاثری از نظرها فیلسوفان زرتشتی اداره می شد. بنیانگذار این امپراتوری (اردشیر پاپکان: 241- 224 م) در پاسخ به این پرسش که چرا در مقابل ولی نعمت خود (اردوان پنجم- اشکانی) قیام کرده، می گوید: "تا جهان را یک خدایی کنم". اینک، این پرسش را می توان طرح کرد که آیا این امکان هست که تلاش اردشیر برای ایجاد جهانی تحت حاکمیت یک خدا - که با اقدامات عملی و تلاش های گسترده ای در تحقق این خواسته همراه بود- را نخستین گام در جهانی سازی به شمار آورد؟ فرض بر آن است که اندیشه ی جهانی شدن بالغ بر هزاروهشتصد سال قبل در تفکرات موبدان عالی رتبه، زرتشتی پرورش یافته و اردشیر اول ساسانی آن را اجرایی ساخته است. در پژوهش حاضر، تلاش بر آن است تا با اتکا به متون کهن و اسناد باستان شناسانه نخستین رگه های اندیشه ی جهانی شدن و اقدامات عملی شاهان ساسانی در تحقق این تفکر، بررسی شود بدین منظور، تعدادی از شواهد تاریخی و باستان شناسانه ی عصر ساسانیان را که نشان دهنده ی فرضیه ی پژوهش باشند، در چارچوب نظری اندیشه های جهانی شدن و جهان وطنی، به بحث کشیده خواهند شد. از اندیشه ی جهان وطنی، که ریشه در دوران باستان دارد، به منظور ارتباط دادن مفاهیم امروزی جهانی شدن با اندیشه های جهان باستان استفاده شده است. درنتیجه ی پژوهش حاضر روشن شد که اندیشه ی جهان وطنی و جهانی شدن، نزدیک به دوهزار سال قبل در ایران مطرح و توسط شاهان ساسانی اقداماتی عملی در تحقق آن نیز انجام شده است.