سلامت و خدمات پزشکی از منظر اندیشمندان شیعه

خدمات پزشکی سلامتی شیعه پزشکی در دیدگاه اندیشمندان شیعه، نه یک شغل بلکه فرصتی برای خدمت به بندگان خدا و تقرب الی الله بود، لذا با اخلاق و معنویت انجام می پذیرفت. اخلاق روابط چهارگانه هر فرد را با "خدا، خود، دیگران و طبیعت" شامل می شود و رابطه پزشک با بیمار یکی از این محورها است که باید در چارچوب ارزش های اخلاقی شکل گیرد و به بیان امام صادق (ع) یکی از ارکان سه گانه جامعه، برای تامین سعادت دنیا و آخرت، پزشک با بصیرت است. ثمره ارزشمند خدمات پزشک، دست یافتن به نعمت گرانسنگ"سلامتی" است و از آن جا که سلامتی وابسته به ابعاد چهارگانه" جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی" می باشد، باید پزشک در انجام وظیفه خود آراسته به اخلاق نیکو باشد تا بتواند پاسدار سلامت آدمی باشد. رسیدگی به بیماران در فرهنگ و سیره ی پیامبر و ایمه اطهار (ع) در آن جایگاه است که فرمود: "عیاده المریض، عیاده الله" و همین شیوه مبارک، در عملکرد پزشکان و حکمای شیعه به خوبی مشاهده می شود. از نظر حکمای شیعه، اخلاق و پزشکی دو بال خدمت محسوب شده و نمونه این همراهی کتاب قانون بوعلی سینا و ذخیره خوارزمشاهی اسماعیل جرجانی می باشند که همراه با پزشکی، به اخلاق می پردازند و ابن مسکویه فصل پایانی کتاب تهذیب الاخلاق را به طب النفس پرداخته و دو واژه ی اخلاق و پزشکی را با هم و در کنار یکدیگر بررسی می کند. مفاهیمی چون رازداری، حقیقت گویی، حاکمیت روابط معنوی بر رابطه مادی، توجه به اعتقادات بیمار، توجه به روحیات بیمار، اقدامات سودمند برای نجات بیمار، صداقت، احساس مسئولیت، تشخیص درست، تواضع، راهنمایی دقیق بیمار، ضرر نزدن به بیمار و مسایلی از این قبیل مبنای سیره عملی حکمای شیعه بوده است. جایگاه اخلاق در پزشکی، در قرون اخیر دچار اختلال شده و در چند دهه معاصر برای رهایی از این وضعیت، رشته تخصصی "اخلاق پزشکی" در ایران و دیگر کشورها تاسیس و مورد توجه دانشمندان قرارگرفته است و به این منظور چهار اصل را مبنا قرار داده اند "خود مختاری سود رسانی عدم ضرر رسانی و عدالت ". اصول فوق اما در عمل دچار ابهام بوده و نمی تواند پیوند راستین و عملی بین اخلاق و پزشکی فراهم سازد. این در حالی است که مکتب شیعه، نگاه جامع به ابعاد انسان دارد و پزشکی و اخلاق را همراه با هم به بشر اهداء می کند.